Kinh nghiệm tốt cho Hà Nội

BRT tại Quảng Châu được đánh giá là hệ thống xe buýt khối lượng lớn đứng đầu Trung Quốc với chiều dài 22,9km dọc theo đường Hoàng Phố, gồm 26 điểm đỗ và 2 trạm dừng đi qua các quốc lộ, liên kết khu vực trung tâm TP với các khu công nghiệp.

Xe buýt nhanh BRT ngày càng được nhiều người dân Quảng Châu lựa chọn. Ảnh: T.Khải

Ông Huang Shanmin (cán bộ điều hành Công ty TNHH Xe buýt nhanh Quảng Châu) cho biết: Hệ thống BRT của Quảng Châu được khởi công xây dựng từ tháng 11-2008 và đưa vào hoạt động từ tháng 2-2010 với tổng mức đầu tư khoảng 724 triệu nhân dân tệ. Hệ thống BRT Quảng Châu hiện có gần 1.000 xe, vận chuyển khoảng 1 triệu lượt khách/ngày; giờ cao điểm đạt 26.900 người/giờ/hướng đi (đứng thứ hai thế giới, sau hệ thống BRT của Colombia).

Theo bà Xiaomei Duan (Viện Nghiên cứu và Thiết kế kỹ thuật Quảng Châu), một trong những mục tiêu cơ bản của hệ thống BRT là nhằm tạo thuận lợi tối đa cho người dân. Do đó, TP Quảng Châu đã bố trí một số đoạn làm làn đường riêng cho BRT nằm ở giữa đường, tách riêng khỏi luồng giao thông khác; 100% điểm đỗ đều có cầu thang bộ qua đường bảo đảm an toàn cho hành khách và kết nối với ga tàu điện ngầm và các loại hình giao thông công cộng (GTCC) khác. Mỗi điểm đỗ gồm cửa vào bến có lắp thiết bị soát vé tương tự ở các bến tàu điện ngầm. Khoảng cách giữa các bến được tính toán theo nhu cầu, khoảng 880m có một điểm đỗ. Tại mỗi điểm đỗ đều thiết kế cửa trượt tự động; bố trí nhân viên hỗ trợ, giúp hành khách đặc biệt là người khuyết tật, lên xuống xe an toàn.

Về giá vé, hành khách đi xe trả tiền trước với hai loại: tiền mặt (2 nhân dân tệ, đương đương khoảng 6.500 đồng Việt Nam) và thẻ thông minh (thẻ từ). Với thẻ từ, hành khách sẽ mua thẻ cho 1 tháng sử dụng và giá mỗi lần sử dụng là 1,5 nhân dân tệ. Nếu đi trên 15 lần/tháng, từ lần thứ 16 trở đi cho đến hết tháng sẽ được giảm giá 40% cho mỗi lần đi. Do TP cấm xe máy nên Công ty TNHH Xe buýt nhanh Quảng Châu bố trí khoảng 5.000 xe đạp tại 130 bãi xe dọc tuyến BRT chạy qua. Hành khách có thể mượn và trả xe tại bất kỳ chỗ nào trong các bãi.

Chưa thể phát huy hiệu quả cao nhất

Quy mô là vậy, song ông Huang Shanmin cũng cho biết, BRT Quảng Châu vẫn còn một số bất cập. Theo thống kê của Công ty TNHH Xe buýt nhanh Quảng Châu, có tới 70% lượng hành khách đi lại bằng BRT ở phía tây trong khi các khu vực khác chiếm 30%. Bên cạnh đó, do quy định thời gian vào bến dừng đón, trả khách của mỗi xe chỉ 40 giây nên vào giờ cao điểm không kịp đón hết khách. Để khắc phục tình trạng này, Công ty phải rút ngắn hành trình các xe khác không có khách để hỗ trợ hành khách còn tồn đọng. Ngoài ra, đường ưu tiên cho BRT chưa thực sự phát huy hiệu quả khi đi qua các nút giao thông, lúc cao điểm vẫn xảy ra ùn tắc.

Một vấn đề rất được các cơ quan chức năng của Hà Nội quan tâm là sự hỗ trợ của nhà nước Trung Quốc đối với loại hình GTCC này. Đại diện cơ quan quản lý giao thông TP Quảng Châu cho biết, hai mức giá nêu trên (đã bao gồm bảo hiểm cho hành khách trên xe) là tương đối thấp. Giá theo tính toán ban đầu là 7 nhân dân tệ/vé/lượt. Như vậy, với mỗi hành khách lên xe, nhà nước phải bù lỗ khoảng 5 nhân dân tệ/lượt. Nhà nước còn hỗ trợ, cho phép hành khách chuyển tuyến miễn phí. Ước tính, trung bình mỗi năm, nhà nước phải bù lỗ cho hệ thống BRT này trên 100 triệu nhân dân tệ.

Gợi ý nào cho Hà Nội khi triển khai BRT? Trước câu hỏi này, đại diện cơ quan quản lý giao thông TP Quảng Châu cho rằng BRT là mô hình nên sớm được triển khai tại các đô thị phát triển. Trong điều kiện Hà Nội chưa có tàu điện ngầm và xe điện trên cao, BRT càng cần được khẩn trương triển khai. Với các ưu thế về tiện ích và kinh tế, BRT còn được biết tới với độ an toàn cao. Thực tế tại Quảng Châu, hơn 2 năm qua chưa xảy ra vụ tai nạn giao thông nào liên quan đến BRT. Tuy nhiên, Hà Nội cần khảo sát, đánh giá kỹ lưỡng về tuyến đường dự kiến sẽ triển khai hệ thống BRT, phân bổ lưu lượng hành khách để bố trí các điểm dừng, đỗ phù hợp. Đồng thời có chương trình tuyên truyền, vận động người dân, thông qua đó khẳng định đây là phương tiện GTCC tiện ích và thân thiện với môi trường.