Nghĩ về lũ lụt ở Hà Nội

Thủ đô Hà Nội với địa bàn rộng, địa hình đa dạng, phức tạp, hệ thống sông ngòi hồ đập nhiều. Thành phố có 5 con sông chính chảy qua gồm sông Đà, sông Hồng, sông Đuống, sông Cầu và sông Cà Lồ. Ngoài ra còn hệ thống các sông nội địa như sông Đáy, sông Tích, sông Bùi, sông Thanh Hà. Cùng với các con sông là hệ thống công trình phòng lũ bao gồm 20 tuyến đê chính với tổng chiều dài 470km. Các tuyến đê chống lũ của thành phố đã được thiết kế bảo đảm chống lũ 500 năm (tần suất 0,2%).

Hà Nội cần sẵn sàng ứng phó với lũ lụt có thể xảy ra.Ảnh: Thái Hiền

Tuy nhiên, trước tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu, thiên tai ngày càng diễn biến phức tạp và khó lường, nếu xuất hiện tổ hợp thiên tai như: Mưa lớn bất thường trên diện rộng có thể gây úng ngập cả khu vực nội thành và ngoại thành hoặc lũ lớn xuất hiện trên các triền sông, bão đổ bộ vào Đồng bằng Bắc Bộ đều có thể gây bất lợi cho Thủ đô Hà Nội. Mặt khác, hầu hết các sông của nước ta đều bắt nguồn từ Trung Quốc (2/3 lưu vực thuộc lãnh thổ Trung Quốc), vì vậy vẫn còn yếu tố bị động trong việc điều tiết, cắt giảm lũ cho Hà Nội. Đó là chưa kể đến tình huống dự báo thời tiết thiếu chính xác, khi đó các hồ chứa không những không cắt giảm được lũ mà phải xả lũ để bảo đảm an toàn cho công trình, làm tăng nguy cơ ngập lụt cho hạ du. Vì vậy phải tính đến tất cả các phương án để đối phó với tình huống xấu nhất có thể xảy ra đối với Thủ đô Hà Nội khi có thiên tai.

Thực tế, liên hệ với Thái Lan trong trận "đại hồng thủy" vừa qua, để tiêu thoát nước cho trung tâm thủ đô Bangkok, Chính phủ Thái Lan quyết định mở các điểm xả lũ nhằm tiêu thoát lũ nhanh ra biển, chấp nhận hy sinh một số khu vực. Khi đó đã vấp phải sự phản đối khá quyết liệt của người dân tại những khu vực bị ảnh hưởng, chống lại sự điều hành của Chính phủ. Trực tiếp Thủ tướng Thái Lan Yingluck Shinawatra đã phải xuống giải thích và thương lượng với người dân. Trong tình trạng "nước sôi lửa bỏng" thì những việc như vậy cũng gây nhiều khó khăn cho quá trình đối phó với thiên tai.

Đối với Hà Nội, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 04/2011/NĐ-CP bãi bỏ việc sử dụng các khu phân lũ, chậm lũ thuộc hệ thống sông Hồng. Tuy nhiên, vẫn duy trì đưa vào sông Đáy lưu lượng 2.500m3/s để bảo vệ an toàn cho Thủ đô trong trường hợp xuất hiện lũ lịch sử hoặc xảy ra sự cố nghiêm trọng đối với hệ thống đê điều nội thành Hà Nội.

Từ việc ngập lụt ở Thái Lan, chúng ta thấy trong trường hợp lũ lụt vượt mức lịch sử, quá khả năng chống đỡ của các công trình phòng chống lũ, các tuyến phòng lũ đều bị xuyên thủng. Việc tạo ra các lớp đê bao bảo vệ cho khu vực trung tâm, vùng lõi của Thủ đô bao gồm bốn quận khu vực nội thành cũ (Ba Đình, Hoàn Kiếm, Đống Đa, Hai Bà Trưng) trước đây đã có tuyến đê bao Trần Khát Chân - La Thành-Bưởi-Hoàng Hoa Thám và xa hơn là tuyến đê tả Đáy. Tuy nhiên chúng ta cũng nên xem xét tạo ra những lớp đê bảo vệ cho vùng lõi của Thủ đô, nơi có các cơ quan đầu não, trung tâm chính trị, kinh tế của cả nước để bảo đảm độ an toàn cao khi có thiên tai xảy ra. Đặc biệc là khi xảy ra úng ngập cần khoanh vùng bơm tiêu, ưu tiên tiêu cho khu vực nội thành, khu dân cư, khu công nghiệp để không bị lúng túng trong xử lý khi xảy ra ngập úng nặng. Để tăng cường năng lực tiêu thoát nước cho thành phố cũng cần sớm hoàn thành giai đoạn 2 Dự án thoát nước Hà Nội; xây dựng cụm công trình đầu mối cống Liên Mạc; nâng cấp, cải tạo, nạo vét trục chính sông Nhuệ từ Liên Mạc đến đường Vành đai 4; xây dựng trạm bơm tiêu: Yên Nghĩa, Yên Thái, Đông Mỹ… theo Quy hoạch sông Nhuệ được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 937/QĐ-TTg ngày 01/7/2009.