Đổi thay trong “cuộc chơi lớn”

Đất nước nhỏ bé ở Trung Á này đã chìm trong khủng hoảng kể từ khi xảy ra cuộc nổi dậy hồi tháng 4-2010, lật đổ Tổng thống Kurman Gek Bakiyev. Các cuộc bạo động nổ ra do sự bất bình của dân chúng trước nạn tham nhũng trong chính phủ. Hậu quả khiến hàng trăm người chết, hàng nghìn người bị thương, hàng chục nghìn người mất nhà cửa và hàng trăm nghìn người phải đi lánh nạn...

Do đó, cuộc bầu cử Tổng thống Kyrgyzstan vừa diễn ra là bước quan trọng, thể hiện mong muốn cháy bỏng của người dân Kyrgyzstan về một cuộc sống ổn định, không bạo lực, dưới sự điều hành của một chính quyền hợp hiến. Hơn thế, cuộc bầu cử còn được xem là bài trắc nghiệm dân chủ tại một nước đã trải qua hai cuộc nổi dậy trong vòng 6 năm và nguy cơ ly khai của khu vực phía nam. Thực tế, Kyrgyzstan tuyên bố độc lập đã được 20 năm và mới chỉ trải qua hai đời Tổng thống là ông Askar Akaev và ông Kurmanbek Bakiev. Và cả hai đều đã bị lật đổ và phải sống lưu vong ở nước ngoài.

Kyrgyzstan có 5,3 triệu người dân, nguyên là một nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ, là một thực thể khá phức tạp, gồm nhiều công quốc riêng lẻ tại các vùng núi với 80 cộng đồng dân tộc. Vì vậy, đất nước đã gặp nhiều khó khăn để chống lại tình trạng chia rẽ nội bộ. Sau nhiều năm nỗ lực thống nhất, Kyrgyzstan vẫn còn là một trong những nước cộng hòa nghèo nhất tại Trung Á và khoảng cách phát triển giữa miền Bắc có kinh tế mạnh hơn với miền Nam vốn chủ yếu dựa vào nông nghiệp ngày càng bị nới rộng. Những khác biệt về kinh tế đôi khi trở thành mâu thuẫn chính trị là bài toán khó giải với chính quyền từ nhiều năm qua. Trong bối cảnh đó, ứng cử viên A. Atambayev xuất hiện. Doanh nhân 55 tuổi này là người miền Bắc, nhưng đã thành công với chủ trương ủng hộ sự thống nhất của đất nước. Là Chủ tịch đảng Dân chủ Xã hội Kyrgyzstan (SDPK), ông từng là Bộ trưởng rồi lên làm Thủ tướng dưới thời Tổng thống Kurmanbek Bakiev, trước khi trở thành nhân vật đối lập của chế độ Bakiev. Ông A. Atambayev giành được sự ủng hộ lớn vì ngoài số phiếu của cộng đồng đa số người Kyrgyzstan, ông còn được cộng đồng người thiểu số Uzbekistan (chiếm 14% dân số) hậu thuẫn. Trước cuộc bầu cử, ông A. Atambayev tuyên bố: "Đây là một cuộc bầu cử lịch sử cho chúng ta cơ may thiết lập một sự ổn định bền vững trên một đất nước vốn không ổn định".

Cuộc bầu cử Tổng thống Kyrgyzstan năm nay đã thu hút gần 800 quan sát viên quốc tế từ 56 nước tới quốc gia nhỏ bé này để theo dõi cuộc bầu cử cùng hơn 100 nhà báo quốc tế tới Kyrgyzstan đưa tin. Tình hình chính trị tại Kyrgyzstan được thế giới quan tâm, nói đúng hơn là các "đại gia" trên bàn cờ quốc tế để mắt đến, là do quốc gia Trung Á này có một vị trí địa - chiến lược độc đáo cho những ai muốn chinh phục cả lục địa Á - Âu. Vậy mà, cả Mỹ và Nga đều có căn cứ không quân đặt tại đây. Điều này đồng nghĩa với việc cả Washington và Matxcơva đều có nhiều lợi ích tại quốc gia này. Căn cứ không quân Manas ở ngoại ô thủ đô Bishkek là cơ sở quân sự duy nhất của Mỹ tại Trung Á. Nó là nơi tiếp nhiên liệu cho phi cơ tới Afghanistan; là điểm tập kết đầu tiên của phần lớn quân liên minh trên đường ra - vào Afghanistan... Đây là điểm trung chuyển quan trọng cho các chiến dịch của NATO và Mỹ ở Afghanistan, cách đó chỉ khoảng một giờ bay. Trong khi đó, sự hiện diện quân sự tại Kyrgyzstan sẽ luôn khẳng định vị thế của Nga ở Trung Á với nhiều cơ hội kiểm soát các mỏ dầu khổng lồ trong khu vực trước mối "quan tâm" gần đây của cả Mỹ lẫn Trung Quốc.

Một ngày mới sẽ tới đang là hy vọng của người dân Kyrgyzstan khi ông A. Atambayev lên nắm quyền vào đầu năm 2012 (sau khi Tổng thống lâm thời Roza Otunbayeva kết thúc nhiệm kỳ vào ngày 31-12). Ổn định chính trị và trật tự xã hội sẽ là nhiệm vụ quan trọng đầu tiên của vị tân Tổng thống. Tuy nhiên, về lâu dài sẽ phải đối mặt với nhiều thách thức, nhất là khi Kyrgystan đang là hình ảnh thu nhỏ như một biểu tượng trong "cuộc chơi lớn" mới giữa Mỹ và Nga tại Trung Á.