Cần điều chỉnh một số điểm

Mục tiêu của Chương trình thí điểm xây dựng mô hình NTM tại Thụy Hương nói riêng và 11 xã điểm của trung ương nói chung là không chỉ xây dựng thành công mô hình điểm, mà còn đúc kết được kinh nghiệm từ phương pháp, bước đi, cách làm… để nhân rộng. Để thúc đẩy Chương trình xây dựng NTM mở rộng, xin đề xuất một số vấn đề:

Hiện đại hóa trong sản xuất nông nghiệp góp phần xây dựng nông thôn mới. Ảnh: Bá Hoạt

Về tổ chức chỉ đạo, theo kế hoạch, cuối năm 2011 BCĐ trung ương sẽ tổng kết 11 xã điểm để bàn giao cho Chính phủ chỉ đạo theo Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng NTM. Hiện nay, một số địa phương đã thành lập các BCĐ hoặc ban điều phối do UBND tỉnh, thành phố chỉ đạo, hoặc BCĐ do Tỉnh ủy, Thành ủy chỉ đạo. Đây là chương trình lớn, khó thực hiện, cần cả hệ thống chính trị vào cuộc và huy động toàn dân, do vậy nên thành lập BCĐ do Tỉnh ủy, Thành ủy trực tiếp chỉ đạo, theo đó cấp huyện và cấp xã cũng tương tự.

Về triển khai thực hiện: Quá trình triển khai mô hình điểm tại xã Thụy Hương và mở rộng ở Hà Nội theo Quyết định 800 của Thủ tướng đã bộc lộ một số điểm cần điều chỉnh.

Về tiêu chí theo Quyết định 491 của Thủ tướng Chính phủ, quy định xã được công nhận "xã NTM" đạt 19 tiêu chí với những chỉ tiêu cụ thể quy định tại Thông tư số 54 của Bộ NN&PTNT. Kết quả khảo sát hiện trạng số xã để lập đề án xây dựng NTM ở Hà Nội cho thấy:

* Tiêu chí giao thông nông thôn (tiêu chí 2), với những xã miền núi vùng sâu, vùng xa, diện tích một xã rất rộng, thôn này đến thôn khác cách xa nhau. Theo tiêu chí với khu vực Đồng bằng Bắc bộ, đường liên thôn 100% được cứng hóa theo cấp kỹ thuật của Bộ Giao thông Vận tải. Như vậy sẽ khó thực hiện cho những xã tuy là nằm ở vùng Đồng bằng Bắc bộ, thậm chí ở ngay Hà Nội, nhưng lại là xã miền núi. Vì vậy nên quy định chi tiết hơn chứ không nên quy định theo vùng như QĐ 491.

* Tiêu chí chợ nông thôn (tiêu chí 7): Một số xã không cần xây dựng chợ đạt chuẩn của Bộ Công thương như yêu cầu của bộ tiêu chí vì có nơi 2 xã họp chung một chợ (thực tế Hà Nội chỉ có 386 chợ/401 xã) hoặc xã ven thị trấn, thị tứ người dân giao dịch chủ yếu ở trung tâm thương mại, chợ của thị trấn, thị tứ, nay thực hiện xây dựng NTM, địa phương chỉ đề nghị cải tạo nâng cấp mà không cần xây dựng mới. Do vậy đề nghị điều chỉnh tiêu chí này phù hợp để khi công nhận xã NTM được thống nhất.

+ Tiêu chí cơ cấu lao động (tiêu chí 12): "Tỷ lệ lao động trong độ tuổi thuộc lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp" chung là <30%, Đồng bằng Bắc bộ là < 25%. Thực tế ở Hà Nội có một số xã tuy là lao động nông nghiệp nhưng lại là lao động tạo những sản phẩm có giá trị kinh tế cao, thu nhập của người dân bảo đảm theo tiêu chí, như xã Tây Tựu (Từ Liêm) có nghề trồng hoa, cây cảnh, đã nhiều năm nay tỷ lệ lao động trong lĩnh vực nông nghiệp của xã là 45,2%, trong những năm tới tỷ lệ này có giảm cũng rất ít. Cho nên tiêu chí này khi công nhận xã đạt NTM cũng cần xem xét cụ thể.

Cũng trong tiêu chí này, vấn đề khái niệm lao động trong độ tuổi làm việc trong lĩnh vực nông, lâm, ngư nghiệp "bao gồm cả người tranh thủ lúc nông nhàn đi ra ngoài làm việc, đến thời vụ lại về làm nông, lâm, ngư nghiệp tại xã". Thực tế ở Hà Nội cho thấy diện tích đất nông, lâm, ngư nghiệp mỗi ngày một thu hẹp nên diện tích đất trên một lao động là rất nhỏ, có nơi chỉ vài thước. Bởi vậy thời gian làm việc nông, lâm, ngư nghiệp của một lao động trong một hộ là rất ít, chủ yếu là đi làm nghề phụ; xây dựng, buôn bán nhỏ... nên cũng cần điều chỉnh cho phù hợp.

Về quy hoạch NTM, đây là tiêu chí rất quan trọng và cần đi trước, nếu hiểu đúng thì có quy hoạch xong mới triển khai các tiêu chí khác, đặc biệt là xây dựng cơ sở hạ tầng, cũng như thực hiện chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi… Tuy nhiên, thực tế công tác này xã NTM đang rất lúng túng. Sắp kết thúc giai đoạn triển khai xây dựng mô hình điểm của trung ương tại 11 xã, nhưng đến nay việc hướng dẫn của các bộ, ngành cũng chưa nhất quán, thông tư liên bộ NN&PTNT, Xây dựng, Tài nguyên - Môi trường vẫn đang trong giai đoạn hoàn thiện, trong khi Quyết định 800 của Thủ tướng yêu cầu công tác quy hoạch phải hoàn thành trong năm 2011. Như vậy rất khó cho công tác chỉ đạo điều hành, nhất là với những tỉnh, thành phố đã và đang nhân rộng như Hà Nội.

Về tổ chức sản xuất, giải quyết việc làm cho nông dân để nâng cao đời sống thực hiện nhóm tiêu chí "kinh tế và tổ chức sản xuất" . Sản xuất nông nghiệp gặp rủi ro… trong khi diện tích đất ngày một thu hẹp, dân số ở nông thôn vẫn chiếm tỷ lệ cao, chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này vẫn hạn chế, các DN chưa mặn mà. Do vậy, phấn đấu tiêu chí thu nhập của người dân trong xã đạt NTM tăng gấp 1,5 lần mức bình quân chung khu vực nông thôn cùng thời điểm của tỉnh, thành phố là khó khăn, đặc biệt với những xã thuần nông cho nên tiêu chí này cũng cần giãn thời gian hợp lý.

Vấn đề con người thực hiện xây dựng NTM là chương trình rất lớn và mới. Nội dung xây dựng NTM bao gồm toàn bộ các lĩnh vực: quy hoạch; xây dựng cơ sở hạ tầng; kinh tế và tổ chức sản xuất; văn hóa xã hội, môi trường và hệ thống chính trị. Trong hệ thống chính trị, xác định người dân là chủ thể, chủ tịch UBND xã làm chủ đầu tư… trong khi đội ngũ cán bộ cấp xã trình độ còn rất hạn chế, chủ tịch UBND xã làm chủ đầu tư một đề án hàng trăm tỷ đồng gồm nhiều dự án, nhiều nội dung rất phức tạp, đây cũng là một vấn đề khó khăn, bất cập. Hiện nay Hà Nội "vừa xếp hàng vừa chạy", tức là vừa thực hiện theo Quyết định 1003, vừa chủ động giao cho chuyên gia là trưởng các phòng chuyên môn của các sở, ngành trong tổ công tác giúp việc BCĐ thành phố soạn thảo và tổ chức tập huấn theo hình thức chỉ việc cho cán bộ cơ sở.