Sao cứ mãi đuổi theo?

Hệ thống cảnh báo ở ta đã phản ứng chậm, khá chậm so với nhiều nước khác. Vẫn là chậm và lúng túng như khi "phát hiện" chất tạo đục DEHP và nhiều vụ việc khác liên quan đến ATVSTP. Liều lượng bao nhiêu là nguy hiểm? Cần cấm sử dụng hay hạn chế sử dụng?

Đã có sự tranh luận nhỏ về một vấn đề lớn như E102. Có nên cảnh báo rõ về thực phẩm có sử dụng nó, chẳng hạn như một số loại mỳ ăn liền, bởi thông tin có thể dẫn đến phản ứng dây chuyền, chắc chắn là không có lợi cho nhà sản xuất. Nhưng, không đưa, mối hại có thể lớn hơn rất nhiều so với thiệt hại vật chất, nhất là với sức khỏe giống nòi vốn đã "liêu xiêu" vì bao thứ chất bảo quản, phụ gia độc hại bị "vạch mặt, chỉ tên" trước đó. Ta rước của độc vào người đến bao giờ đây?...

Từ lĩnh vực ATVSTP có thể soi sang kinh tế - văn hóa - xã hội, thấy nỗi lo hiện hữu trong mối liên hệ với những trào lưu, xu hướng mới và sự hình thành - hướng dẫn dư luận xã hội đến với hành động đúng, kịp thời. Chuyện lớn, rõ ra sự nguy hại hay tốt đẹp là một nhẽ. Chứ những gì tiềm ẩn rủi ro mà không được nhận chân, lại vô tình có động thái thúc đẩy nào đó thì về lâu dài dễ thành mối nguy hại khôn lường với xã hội.

Mở cửa, hội nhập, dễ thấy những trào lưu, xu hướng mới. Giới trẻ đang dõi theo "Go girls", được hiểu là trào lưu ngưỡng mộ những cô gái trẻ dám tiên phong mở đường sáng tạo. Hay trào lưu "thoáng qua" trong một mùa hè nào đó, khi nhiều teen cùng sở thích sử dụng dép nhựa màu sặc sỡ… Cái sự ấy được hiểu là "chơi chơi, nghịch nghịch", không ảnh hưởng gì đến số đông. Nhưng xu hướng tuyệt đối hóa giá trị đồng tiền, coi sự giàu sang là thước đo chung thì lại khác, nó dẫn lối đạo đức kinh doanh, làm nảy sinh trào lưu tìm cách làm giàu bất chấp hậu quả xã hội. Cách nay gần chục năm, khi một "sao" chịu chơi nhờ "lột đồ" mà thành "hot", có ai nghĩ trào lưu khoe thân để được nổi tiếng "thịnh" như bây giờ? Đại gia Việt tung hình ngả ngớn trên mạng, gõ Google chỉ trong 0,19 giây cho hơn 71 triệu kết quả; nét hư, tật xấu của người giàu có bỗng trở nên lấp lánh, dễ thành chỉ dẫn hành động cho một số người "nhẹ dạ", bất chấp nguồn gốc của sự giàu có là gì, cách làm giàu có tì vết hay không…

Không thể coi thường những trào lưu, xu hướng ấy, dù phạm vi ảnh hưởng có ở mức độ nào. Vào tháng 9-2010, NXB Thế giới ấn hành tác phẩm "Những trào lưu mới trong xã hội Mỹ". Từ hàng trăm cuộc thăm dò được thực hiện trong suốt 30 năm, hai tác giả Mark Penn và Kinney Zalesne đã phân tích 75 trào lưu mà họ cho là "cực nhỏ" và đưa ra kết luận rằng chính những trào lưu ấy có khả năng làm thay đổi tương lai nước Mỹ.

Không thể phản ứng chậm trước những trào lưu, xu hướng mới chỉ vì một số trong đó, thoạt tiên, tỏ ra vô hại, lộ rõ "chơi chơi" hoặc "ăn mãi mà có thấy bệnh tật gì đâu". Cần phải định hướng dư luận xã hội bằng những tuyên bố kịp thời của cơ quan, tổ chức, chuyên gia đủ thẩm quyền; rõ ràng điều gì được, điều gì không, tốt - xấu, lợi - hại một cách có trách nhiệm. Mà muốn có chỉ dẫn kịp thời, chính xác, thuyết phục thì chỉ có cách chủ động xem xét, kiểm soát sự kiện, hiện tượng với tinh thần trách nhiệm trước xã hội, chứ thờ ơ, vô cảm hoặc kém cỏi thì dễ lâm cảnh đuổi theo sự kiện dài dài.