E102 - chất nguy hại mang tên “màu thực phẩm”

Nhật Bản cấm, EU cảnh báo…

Từ năm 2003 Nhật Bản đã ra quy định cấm sử dụng phẩm màu vàng E102 với một số thực phẩm, trong đó có sản phẩm mỳ. Năm 2008, EU cảnh báo về sự nguy hại của phẩm màu vàng E102 và yêu cầu các sản phẩm có sử dụng E102 phải ghi khuyến cáo trên nhãn như sau: phẩm màu vàng E102 - có thể có ảnh hưởng xấu lên hoạt động và sự chú ý của trẻ em. Vậy E102 là gì?

E102 là ký hiệu để chỉ chất nhuộm màu nhân tạo Tartrazine. Đây là chất bột màu vàng, tan trong nước được sử dụng làm chất tạo màu không chỉ trong ngành sơn, mực in, nhựa, da… mà còn xuất hiện trong mỹ phẩm, dược phẩm và đặc biệt là thực phẩm. Trên thế giới, liên tiếp có những công trình nghiên cứu khoa học với độ tin cậy cao khẳng định sự độc hại của phẩm màu vàng E102 trong thực phẩm với sức khỏe người tiêu dùng.

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Southampton (Anh) đã chỉ ra: Phẩm màu vàng E102 có trong chế độ ăn sẽ làm tăng sự hiếu động thái quá và gây kém tập trung ở trẻ 3 tuổi và 8-9 tuổi. Tại Australia, một nghiên cứu khác đã đưa ra kết luận về sự thay đổi hành vi khó chịu, bồn chồn và rối loạn giấc ngủ của trẻ có liên quan đến việc sử dụng E102. Không chỉ tác động tới trẻ em là những đối tượng có sức đề kháng yếu, phẩm màu vàng E102 còn có nguy cơ gây tổn thương nghiêm trọng đến sức khỏe sinh sản của nam giới. Tại Mỹ, trong một nghiên cứu khoa học thực hiện trên chuột đực được tiêm Tartrazine, kết quả cho thấy: Số lượng tinh trùng giảm và gây nên những bất thường về hình thái của tinh trùng. Nghiên cứu này được công bố trên Tạp chí "Dược học và độc dược" uy tín tại Mỹ đã gây bàng hoàng dư luận bởi nếu sử dụng sản phẩm có chất này, rất có thể gây hậu quả khôn lường cho con người trong tương lai. Nguy cơ xấu không chỉ tác động đến sức khỏe con trẻ mà còn có thể kéo đường đi của "tinh dịch đồ" theo chiều hướng đi xuống. Và nếu sự thật là như vậy thì rất có thể E102 đã tiếp tay để đóng sập những cánh cửa làm cha của không ít cánh mày râu.

...nhưng vẫn "lọt lưới" tại Việt Nam

Những phát hiện về Melamine trong sữa, 3-MCPD gây ung thư trong nước tương và gần đây nhất là chất tạo đục DEHP đã tạo nên những cú sốc liên tiếp đối với người tiêu dùng Việt Nam. Tuy nhiên, khi đối mặt với những khủng hoảng trong vấn đề an toàn thực phẩm, hệ thống cảnh báo của Việt Nam đã phơi ra nhiều hạn chế và luôn ở trong tình trạng bị động, phần lớn chạy theo các cảnh báo của nước ngoài. Cơ quan chức năng trong nước không chủ động được trước "cơn bão" Melamine, cũng như độ trễ trong hành động trước vụ DEHP và chỉ đến khi các nước khác phát hiện ra sự độc hại của chất tạo đục này chúng ta mới được thông báo.

Trong khi đó, E102 không còn là câu chuyện mới về an toàn thực phẩm tại Việt Nam. Tại hội thảo "Phẩm màu trong thực phẩm" do Trung tâm Truyền thông giáo dục sức khỏe (Sở Y tế TP Hồ Chí Minh) tổ chức vào ngày 15-3 vừa qua, Ths. BS Huỳnh Văn Tú, Trưởng khoa Dinh dưỡng ATVSTP (Viện Y tế vệ sinh công cộng) cho biết: "Phẩm màu tổng hợp có khả năng gây ung thư, độc tính trên gen, độc tính thần kinh -  gây ra chứng hiếu động thái quá ở trẻ em". Đặc biệt, thực phẩm sử dụng màu nhuộm có thể gây tác dụng không mong muốn trên hoạt động và chú ý của trẻ em. Trong cuộc trao đổi với PGS.TS Phan Thị Sửu, Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật ATVSTP (thuộc Hội Khoa học kỹ thuật ATTP Việt Nam) vào ngày 24-6 về phẩm màu vàng E102 trong mỳ ăn liền, bà Sửu cho biết: "Lâu nay trong tiêu chuẩn Việt Nam chưa cập nhật thêm các chất gây tác hại cũng chưa loại bỏ những chất được chứng minh là độc hại hay có hại cho sức khỏe cộng đồng". Bà Phan Thị Sửu cũng nói rằng bà biết thông tin EU khuyến cáo người tiêu dùng khi sử dụng thực phẩm có chất này. Như vậy, cơ quan quản lý nhà nước trong lĩnh vực ATVSTP hẳn không thể không biết đến sự nguy hại của phẩm màu vàng E102. Phải chăng họ đã "phớt lờ" những kiến nghị của nhiều nhà khoa học tại các cuộc hội thảo về chất nhuộm màu.

Theo báo cáo của Công ty Nghiên cứu thị trường Euromonitor International công bố tháng 4-2011, mức tiêu thụ mỳ ăn liền tại Việt Nam đạt 5 tỷ gói mỳ vào năm 2010. Vậy câu hỏi đặt ra là Việt Nam còn chờ thêm bao nhiêu thời gian nữa sau khi đã chậm trễ hơn 8 năm so với Nhật Bản, 3 năm so với EU trong việc khuyến cáo sử dụng phẩm màu độc hại này trong thực phẩm?

Trách nhiệm vì tương lai

Nếu nói phẩm màu vàng E102 đang trở thành bản án lương tâm của các doanh nghiệp cố tình sử dụng chúng cũng không sai. Bởi chính họ hằng ngày vẫn đang phải đối mặt với nỗi ám ảnh kinh hoàng, những sợ hãi, những đau khổ khi chính họ biết rằng chất E102 là thế nào. Nhưng vì đặt lợi nhuận lên hàng đầu nên nếu có bàn đến vấn đề đạo đức kinh doanh của các doanh nghiệp có sử dụng phẩm màu vàng E102 trong sản phẩm lại là chuyện... hoang đường. Trong khi đó, những doanh nghiệp sản xuất mỳ ăn liền có đạo đức trong kinh doanh, gắn chặt kinh doanh với cộng đồng, không sử dụng chất nhuộm màu E102 lại quá ít. Việc họ tiên phong loại bỏ chất nguy hại này chưa đủ mạnh để tạo nên một sức ép cộng đồng.

Thị trường mỳ ăn liền của Việt Nam tăng trưởng từ 15-20% mỗi năm và dự báo trong 2-3 năm tới mức tiêu thụ mỳ tại Việt Nam sẽ tăng lên    7-8 tỷ gói. Các chuyên gia đánh giá, Việt Nam đứng vào tốp đầu châu Á và là quốc gia đứng thứ 4 trên thế giới về tiêu thụ mặt hàng này. Mức tiêu thụ mỳ ăn liền càng tăng thì lo lắng cho sức khỏe cộng đồng càng lớn khi phẩm màu vàng E102 vẫn được sử dụng trong thực phẩm. Và không chỉ có mỳ ăn liền, hiện còn rất nhiều loại bánh kẹo, nước giải khát thực phẩm có sử dụng E102.

Được biết, mới đây Cục An toàn vệ sinh thực phẩm, Bộ Y tế đã có một cuộc họp bàn về chất phẩm màu E102. Cục sẽ có văn bản xin ý kiến Bộ Y tế để ban hành quy định sử dụng E102 trong thực phẩm - một quyết định muộn mằn, nhưng có còn hơn không. Một quyết định đúng đắn, kịp thời sẽ giúp người tiêu dùng, nhất là người nghèo, tầng lớp dễ bị tổn thương và luôn gặp khó khăn trong chữa trị bệnh tật sẽ không phải tốn thêm tiền mà đúng ra không phải tốn. Một quyết định đúng đắn cũng sẽ bảo vệ được sức khỏe cộng đồng và xa hơn là vì giống nòi Việt Nam. Đã đến lúc cơ quan chức năng không nên trì hoãn thêm nữa việc ra các quy định cấm hoặc hạn chế sử dụng phẩm màu vàng trong thực phẩm.