Đi tìm sự thật về cái chết sau gần 40 năm

Gần 40 năm trôi qua kể từ khi cố Tổng thống Chile Salvador Allende mất ngày 11-9-1973 trong cuộc đảo chính do nhà độc tài quân sự Augusto Pinochet cầm đầu, đến nay sự thật về cái chết gây nhiều tranh cãi này vẫn trong vòng bí ẩn. Nhiều giả thuyết đã được đưa ra để lý giải cho cái chết này. Một kết luận được xem là chính thức cho rằng, Tổng thống S.Allende đã tự tử bằng súng AK-47 trước khi quân đảo chính kiểm soát hoàn toàn dinh Tổng thống. Tuy nhiên, nhiều cá nhân cũng như phong trào đấu tranh xã hội tại Chile và gia đình ông lại bác bỏ kết luận trên khi khẳng định Tổng thống đã bị những kẻ đảo chính sát hại.

Nghi ngờ về nguyên nhân dẫn đến cái chết của cố Tổng thống Salvador Allende ngày càng bùng phát khi có thông tin cho rằng, không có vũ khí hay viên đạn nào thu được sau cái chết. Chính quyền Pinochet đã không cho người nhà Tổng thống S.Allende được nhìn thi hài và cũng không có cuộc điều tra hình sự nào về cái chết của ông. Dư luận tiếp tục quan tâm đến cái chết bí ẩn của một nhà lãnh đạo tiến bộ vào năm 2008 khi Luis Ravanal, người từng kiểm tra y tế, dựa vào bản giám định thi thể ban đầu khẳng định rằng vết thương của Tổng thống S.Allende không hợp lý với kết luận ông tự sát. Luis Ravanal khẳng định có hai vết bắn vào Tổng thống S.Allende.

Trước những tranh cãi ngày càng gay gắt, một phán quyết của tòa án Chile công bố vào tháng 1 vừa qua đã cho phép mở cuộc điều tra về 725 cái chết liên quan đến các cáo buộc vi phạm nhân quyền chưa được chứng minh xảy ra dưới thời cầm quyền của nhà độc tài Pinochet từ năm 1973-1990, trong đó có cái chết không rõ ràng của cố Tổng thống Salvador Allende. Ngày 15-4, tòa án Chile tiếp tục ra phán quyết yêu cầu tiến hành xét nghiệm thi thể cố Tổng thống S.Allende nhằm điều tra lại nguyên nhân cái chết của vị nguyên thủ huyền thoại này. Tham gia vào sự kiện pháp lý lịch sử của Chile còn có các chuyên gia của Liên hợp quốc, Argentina, Colombia, Tây Ban Nha, Anh và Mỹ.

Bác sỹ S.Allende đắc cử Tổng thống Chile năm 1970 sau khi giành chiến thắng sít sao trong cuộc bầu cử tổng thống. Trong thời gian cầm quyền, ông đã thực hiện nhiều cải cách xã hội sâu rộng. Tuy nhiên, các phe phái bảo thủ ở Chile cùng một số thế lực ở nước ngoài lo ngại các cải cách này sẽ "mở đường cho Chile hướng tới Chủ nghĩa xã hội" ảnh hưởng đến các lợi ích của họ. Cho tới nay, tư tưởng của ông vẫn được coi là kim chỉ nam của nhiều chính đảng cánh tả, các phong trào quần chúng và xã hội tại quốc gia Nam Mỹ này. Trong một cuộc bầu chọn rộng rãi trên cả nước năm 2008, cố Tổng thống S.Allende đã được người dân nước này chọn là "Người Chile vĩ đại nhất trong lịch sử".

Trong bối cảnh đó, cuộc điều tra đầu tiên về cái chết của cố Tổng thống S.Allende được Chính phủ Chile cũng như nhiều tổ chức xã hội đặc biệt hoan nghênh. Người phát ngôn chính phủ Ena Von Baer nói: "Chính quyền tôn trọng quyết định của hệ thống tư pháp và tin rằng tất cả các vụ án cần phải được điều tra". Lãnh đạo đảng Xã hội Osvaldo Andrade nhấn mạnh: "Bất cứ sáng kiến nào nhằm làm rõ sự thật" đều được đảng của ông hoan nghênh. Trong khi Chủ tịch Hiệp hội Những người có thân nhân mất tích trong những năm nhà độc tài Pinochet cầm quyền (từ 1973 đến 1990) Lorena Pizarro cho rằng, việc điều tra về cái chết của cố Tổng thống S.Allende là một dấu hiệu mạnh mẽ cho hơn 700 vụ khác cho đến nay vẫn chưa được làm sáng tỏ. Dư luận Chile cũng như thế giới đang chờ đợi kết quả cuộc điều tra này để sớm có được sự thật về cái chết của "Người Chile vĩ đại nhất lịch sử".