Nên chỉnh lý lại quy trình tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân

Dự thảo Luật phòng, chống mua bán người được Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉnh lý, hoàn thiện trình Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp này gồm 8 chương, 58 điều.

Trên cơ sở các ý kiến đại biểu và đoàn đại biểu tại kỳ họp trước, Dự luật trình Quốc hội kỳ này đã chỉnh lý lại nội dung về các hành vi bị nghiêm cấm gồm 12 hành vi, trong đó có mua bán người theo quy định tại Điều 119 và Điều 120 của Bộ luật hình sự; Chuyển giao hoặc tiếp nhận người để bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy các bộ phận cơ thể hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác; Tuyển mộ, vận chuyển, chứa chấp người để bóc lột tình dục, cưỡng bức lao động, lấy các bộ phận cơ thể hoặc vì mục đích vô nhân đạo khác; Cưỡng bức người khác thực hiện một trong các hành vi trên; Môi giới để người khác thực hiện một trong các hành vi trên; Trả thù, đe dọa trả thù nạn nhân, người làm chứng, người tố giác, người thân thích của họ hoặc người ngăn chặn hành vi trên; Lợi dụng hoạt động phòng, chống mua bán người để trục lợi, thực hiện các hành vi trái pháp luật; Cản trở việc tố giác, khai báo và xử lý hành vi trên; Kỳ thị, phân biệt đối xử với nạn nhân; Tiết lộ thông tin về nạn nhân khi chưa có sự đồng ý của họ hoặc người đại diện hợp pháp của nạn nhân; Giả mạo là nạn nhân…

Dự luật cũng được chỉnh lý theo hướng quy định rõ hơn trách nhiệm của các chủ thể tham gia phòng ngừa mua bán người bảo đảm tính khả thi, phù hợp với điều kiện và hoàn cảnh thực tế của Việt Nam, góp phần tăng cường hiệu quả của công tác này; bổ sung một điều (Điều 18) quy định về vai trò Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam tham gia phòng ngừa mua bán người; bổ sung quy định về quản lý việc tuyển dụng người nước ngoài làm việc tại Việt Nam là một trong những hoạt động phải được quản lý, kiểm tra thường xuyên, chặt chẽ nhằm phòng ngừa, kịp thời phát hiện, ngăn chặn và xử lý việc lợi dụng hoạt động này mua bán người….

Về tiếp nhận, xác minh nạn nhân bị mua bán trong nước, dự thảo Luật được chỉnh lý theo hướng nạn nhân hoặc người đại diện hợp pháp của nạn nhân có thể đến UBND cấp xã hoặc cơ quan, tổ chức nơi gần nhất khai báo về việc bị mua bán. Cơ quan, tổ chức tiếp nhận khai báo có trách nhiệm chuyển ngay người đó đến UBND cấp xã nơi cơ quan, tổ chức có trụ sở, quy định này nhằm bảo đảm việc không cấp kinh phí hỗ trợ ăn, mặc, ở và các nhu cầu thiết yếu đối với nạn nhân cho các cơ quan, tổ chức tiếp nhận nạn nhân.

UBND cấp xã thực hiện việc hỗ trợ ban đầu các nhu cầu thiết yếu cho nạn nhân trong những trường hợp cần thiết và thông báo ngay với Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội. Trong thời hạn chậm nhất là 3 ngày, kể từ khi nhận được thông báo của UBND cấp xã, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội thực hiện việc tiếp nhận nạn nhân, hỗ trợ và phối hợp với cơ quan Công an cùng cấp xác định thông tin ban đầu về nạn nhân trong trường hợp nạn nhân chưa có một trong các giấy tờ, tài liệu quy định tại Điều 28 của dự thảo Luật.

Sau khi tiếp nhận, căn cứ vào giấy tờ, tài liệu quy định tại Điều 28 của dự thảo Luật hoặc kết quả xác định thông tin ban đầu về nạn nhân, Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội xem xét để thực hiện việc hỗ trợ chi phí đi lại trong trường hợp nạn nhân tự trở về nơi cư trú; đối với nạn nhân là trẻ em thì thông báo cho thân nhân đến nhận hoặc bố trí người đưa về nơi thân nhân cư trú; trường hợp nạn nhân cần được chăm sóc về sức khỏe, tâm lý và có nguyện vọng được lưu trú tại cơ sở bảo trợ xã hội hoặc cơ sở hỗ trợ nạn nhân, nạn nhân là trẻ em không nơi nương tựa thì làm thủ tục chuyển giao cho Cơ sở bảo trợ xã hội hoặc Cơ sở hỗ trợ nạn nhân.

Liên quan đến các chính sách hỗ trợ nạn nhân, Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định nạn nhân được trợ giúp pháp lý và quy định chỉ trợ giúp pháp lý cho nạn nhân những nội dung liên quan trực tiếp đến vụ việc mua bán người. Đồng thời, quy định chặt chẽ hơn các chế độ hỗ trợ nạn nhân, không phải bất cứ nạn nhân nào cũng được hưởng các chính sách hỗ trợ mà phải đáp ứng những điều kiện nhất định như là người thuộc hộ nghèo và phải có đầy đủ giấy tờ xác nhận là nạn nhân bị mua bán.

Dự thảo cũng bỏ quy định chế độ hỗ trợ vay vốn; nếu nạn nhân bị mua bán trở về có nhu cầu vay vốn thì áp dụng theo quy định chung về hỗ trợ vay vốn của Ngân hàng chính sách xã hội, Quỹ hỗ trợ phụ nữ nghèo và các quỹ khác.

Về bảo vệ an toàn cho nạn nhân, dự thảo Luật được chỉnh lý để bảo đảm tính khả thi, đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết, phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh thực tế của Việt Nam trong từng giai đoạn.

Ý kiến của các đại biểu về việc thành lập cơ sở bảo trợ xã hội và cơ sở hỗ trợ nạn nhân đã được Uỷ ban thường vụ Quốc hội chỉnh lý theo hướng quy định trong dự luật rằng, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp hoặc cá nhân trong nước có thể thành lập Cơ sở hỗ trợ nạn nhân; tổ chức chính trị - xã hội cũng có thể thành lập Cơ sở hỗ trợ nạn nhân và thực hiện việc tiếp nhận, quản lý nạn nhân bị mua bán trở về nhưng không được sử dụng ngân sách nhà nước để thành lập và duy trì hoạt động của Cơ sở hỗ trợ nạn nhân.

Dự thảo Luật đã được chỉnh lý, bổ sung một số điều quy định về trách nhiệm của Bộ Tư pháp, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Thông tin và Truyền thông, Bộ Y tế, Viện kiểm sát nhân dân, Tòa án nhân dân trong công tác phòng, chống mua bán người; đồng thời rà soát, chỉnh lý nội dung của các điều luật cho cụ thể theo đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mỗi cơ quan.

Sau khi nghe báo cáo giải trình chỉnh lý, tiếp thu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, đã có 10 đại biểu đăng ký phát biểu. Các đại biểu đều đồng tình với dự thảo luật và báo cáo giải trình. Tuy nhiên, các đại biểu cũng đề nghị làm rõ thêm một số vấn đề như việc lồng ghép phát triển KTXH trong mua bán người, làm rõ hơn quy trình tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân để tránh sự đùn đẩy trách nhiệm…

Thay mặt Ban soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường đã tiếp thu ý kiến các đại biểu một lần nữa và cho biết sẽ nghiên cứu để chỉnh lý, hoàn thiện dự luật để trình Quốc hội biểu quyết thông qua vào ngày 29/3 tới.

Bộ trưởng cho biết, Luật này trọng tâm quy định vấn đề phòng ngừa việc mua bán người, nhưng cũng có những quy định về hình sự, hành chính, kỷ luật vì đây là đạo luật rất chuyên biệt và phải đạt tới hiệu quả cuối cùng là giảm tình trạng mua bán người, tiến tới chấm dứt.

“Tinh thần là không chỉ bó hẹp trong bộ luật hình sự mà với luật này được thông qua, hành vi vi phạm hình sự trong mua bán người sẽ giảm”, Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng cũng cho biết, sẽ nghiên cứu thêm quy định về quy trình tiếp nhận, hỗ trợ nạn nhân. Trong dự luật, quy trình này đang được xếp theo loại trường hợp khác nhau: nạn nhân bị mua bán trong nước; nạn nhân được giải cứu; nạn nhân bị mua bán từ nước ngoài về…

“Quy trình xem ra phức tạp nhưng thống nhất: Phòng LĐTBXH cấp huyện là nơi xử lý các vụ việc. Các cơ sở bảo trợ nạn nhân chỉ tham gia trong trường hợp nạn nhân không có nguyện vọng trở về nhà, không có nơi về và có nguyện vọng vào các cơ sở này”, Bộ trưởng nói.