Mục tiêu là ngăn mặn, giảm lũ

Kiệt quệ vì thiên tai
Theo thống kê của Viện Quy hoạch thủy lợi (Tổng cục Thủy lợi), trong vòng 10 năm (1998-2008) tại các tỉnh Bắc Trung bộ, bao gồm các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế, lũ lụt đã cướp đi sinh mạng của 1.090 người và gây thiệt hại lớn về kinh tế. Đặc biệt, năm 2010, lũ lụt bất thường xảy ra tại các tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình làm 111 người chết, 17 người mất tích, 357.076 ngôi nhà bị ngập, hư hỏng nặng, thiệt hại về kinh tế nặng nề. Ngoài thiệt hại do lũ bão gây nên, vùng Bắc Trung bộ phải hứng chịu gió cát, gió khô nóng và hạn hán trên diện rộng. Riêng năm 2010, hơn 30.000ha vụ đông xuân của tỉnh Thanh Hóa bị khô hạn trắng đất, Nghệ An 20.000ha, Hà Tĩnh 12.000ha và hàng trăm hồ chứa có mực nước thấp hơn mực nước chết.

Tại các lưu vực cửa sông, vào mùa khô, nước mặn ảnh hưởng sâu từ 20-40km gây khó khăn cho sản xuất nông nghiệp. Tương tự, tại các tỉnh Nam Trung bộ, gồm các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa và thành phố Đà Nẵng, do địa hình đồi núi dốc, thấp dần từ Tây sang Đông, lại bị chia cắt bởi triền núi dãy Trường Sơn vươn ra biển, mặt khác do lượng mưa phân bố không đều trong năm đã gây lũ lụt vào mùa mưa, hạn hán vào mùa khô. Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Đào Xuân Học thừa nhận ngành nông nghiệp có lỗi khi chậm hoàn thành kịch bản quy hoạch thủy lợi khu vực miền Trung trong điều kiện BĐKH, nước biển dâng. Tuy nhiên, đây là một vấn đề lớn, phức tạp, đòi hỏi phải nghiên cứu từ nhiều khía cạnh và góc độ khác nhau từ thực tiễn - Thứ trưởng Đào Xuân Học phân trần.

Mấu chốt là ngăn mặn, giảm lũ
Dự báo, đến năm 2050, khoảng 81.110ha thuộc các lưu vực sông Mã, sông Cả, sông Gianh, sông Nhật Lệ, sông Bến Hải, Thạch Hãn, Ô Lâu, sông Hương và các vùng phụ cận sẽ bị nước biển xâm mặn. Về mùa kiệt, dòng chảy trên các nhánh sông, suối sẽ bị suy giảm từ 5% đến 17%; khoảng 3.000 hồ đập nhỏ sẽ có khả năng điều tiết kém, ảnh hưởng đến nguồn nước sản xuất và sinh hoạt; tần suất các cơn bão cũng nhiều hơn, nhiều vùng phải chuyển sang tiêu bằng động lực. Theo GS-TS Nguyễn Vũ Việt, Viện Khoa học thủy lợi Việt Nam, Chủ nhiệm đề tài "Quy hoạch tổng thể thủy lợi khu vực Nam Trung bộ trong điều kiện BĐKH, nước biển dâng" thì trong điều kiện hiện tại, sự phân phối nước không đều đã dẫn đến tình trạng thiếu nước về mùa kiệt, lũ lụt thường xuyên xảy ra về mùa mưa. Trong tương lai, dưới tác động của BĐKH, những hậu quả về tài nguyên nước còn gay gắt hơn nhiều, thiên tai sẽ xảy ra nghiêm trọng hơn tại Nam Trung bộ.

Để đối phó với BĐKH và nước biển dâng, ngoài các giải pháp công trình để giảm nhẹ thiên tai, ngăn mặn, trữ ngọt, các địa phương cần phổ biến kiến thức về BĐKH, nâng cao tính thích ứng của người dân với các tác động của BĐKH. Mặt khác, cần tập trung tăng độ che phủ rừng đầu nguồn, trồng cây chắn sóng khu vực cửa sông, ven biển; xây dựng các khu vực tránh thiên tai; đồng thời triển khai các chương trình nghiên cứu chuyển giao kỹ năng sản xuất phù hợp, thích ứng với BĐKH như: canh tác lúa ở vùng nhiễm mặn, chuyển đổi cây trồng, vật nuôi... Thứ trưởng Đào Xuân Học cho rằng mấu chốt của vấn đề là phải giải được bài toán hạn hán, đẩy mặn, giảm lũ trong điều kiện BĐKH và nước biển dâng để miền Trung phát triển kinh tế, xã hội bền vững.