Giải mã trâu Sìn Hồ chết nhiều

Trao số tiền ủng hộ 200 triệu đồng cho đại diện tỉnh Lai Châu.

Những nghịch lý khó tin
Để tìm hiểu nghịch lý này, nhóm PV Báo Hànộimới đã không quản thời tiết khắc nghiệt, sương mù giá rét vượt qua những cung đường hiểm trở đang xây dựng dở dang lên tới Sìn Hồ… Chiếc xe con 4 chỗ vật lộn mất gần 4h đồng hồ vượt hết quãng đường chỉ 65 cây số từ Lai Châu lên Sìn Hồ. Đó là nguyên nhân khiến chúng tôi lỗi hẹn mất mấy tiếng với Phó Chủ tịch huyện Đồng Văn Liệt, theo kế hoạch sẽ đón đoàn từ ngã ba Seo Lèng.

Chiều xuống, thị xã vùng cao chênh vênh. Mây mù luồn qua những khe núi ùa xuống từng nóc nhà báo hiệu một buổi tối lạnh khắc nghiệt. Trao đổi câu chuyện trong chớp nhoáng, anh Liệt đã bố trí cán bộ đưa chúng tôi đi ngay đến bản Hải Hồ, xã Tả Ngảo và bản Meo Sao Phìn, xã Xà Dề Phìn, nơi có những nghịch lý xung quanh hiện tượng trâu bò chết nhiều.

Anh cán bộ nông nghiệp huyện Nguyễn Kim Phi, quê gốc Thái Bình, trên suốt quãng đường đưa chúng tôi xuống bản kể chuyện như trút bầu tâm sự với mấy người ở tận Thủ đô lên. Anh nói: "Năm nào cũng như năm nào, 26 cán bộ phòng nông nghiệp liên tục xuống bản tuyên truyền, nhắc nhở bà con thu gom trâu bò, không thả rông vào mùa đông để tránh trâu bò chết rét nhưng vẫn chả ăn thua". Anh Phi cũng vừa kết thúc chuyến công tác dài ngày ở bản Nậm Mã Thén, Nậm Mã Dạo trên dãy Pu Sam Cáp cao tít hút. Mặc cho chiếc xe gầm thấp xóc còng cọc, thậm chí có những đoạn cả mấy người phải xuống xe để giảm tải và làm cọc tiêu cho xe vượt qua đoạn đường lầy lội, câu chuyện vẫn không bị ngắt quãng. Phi lý giải, cả một dãy núi rộng hàng chục ngày đường đi bộ như thế mà bà con người Mông, người Dao vẫn giữ tập quán thả rông trâu bò, hằng tuần mới đi thu gom một lần về thì bảo sao khi giá rét trâu không được chăm sóc đúng cách, chân cứ cứng đơ ra không đi được rồi nằm vật xuống tắt thở. Ở Sìn Hồ có trường hợp cán bộ thôn bản dù được dự nhiều lớp tập huấn về chăm sóc trâu bò trong những ngày rét vẫn để cái "đầu cơ nghiệp" lăn ra chết hàng loạt. Có cán bộ, suốt nửa tháng rét đậm vẫn nằm co ro trong nhà, đợi trời hửng lên mới dám vào rừng tìm trâu. Đến khi tìm thấy thì trâu chỉ còn bộ da, cặp sừng và bộ lòng bị bỏ lại bên suối…

Điển hình là Trưởng trạm Y tế xã Tà Ngảo, ông Mùa A Sử. Nhà ông Sử nằm ngay đầu bản Hải Hồ còn đang tập trung đầy gỗ trong sân để chuẩn bị cất thêm một trái nhà. Có gỗ làm nhà đấy, nhưng ông Sử cũng chả nghĩ làm chuồng trâu nên khi trận rét mới ùa về, đàn trâu 5 con của nhà ông chết mất 1 trâu mẹ và 2 nghé con. Trâu chết, ông Sử mới cuống lên dựng cột quây bạt, bạt thì được huyện Sìn Hồ hỗ trợ, để cái chuồng con bên rặng nứa cuối vườn bớt lạnh. Làm xong, cái chuồng nom vẫn tạm bợ và chỉ còn 2 con trâu còn lại đang co ro. Vậy mà ông Sử vẫn tự hào là "kịp thời làm gương cho bà con khắc phục hậu quả trận rét".

Để vào thăm chuồng trâu nhà cán bộ xã, phóng viên cũng phải cúi lom khom chụp ảnh. Mái chuồng làm bằng vật liệu dễ cháy, lại nằm sát đất, lửa sưởi cho trâu chỉ dám đốt loe ngoe, vậy mà chủ nhà còn phấn khởi khoe, từ lúc trâu chết, ngày nào cũng thắp lửa sưởi cho số trâu còn lại ngay trong chuồng. Khác hẳn với cán bộ y tế, trưởng bản Sùng A Mùa, mới 26 tuổi, hồ hởi khoe cả đàn trâu 5 con nhà mình đã an toàn vì được lùa về xuống vùng thấp tránh rét kịp thời.

Trường hợp nhà cán bộ khuyến nông Chẻo A San ở bản Ma Sao Phìn, xã Xà Dề Phìn cách Sìn Hồ đúng 10km còn thê thảm hơn. Nhà có 4 trâu 1 nghé giờ chỉ còn có 1 con. Nguyên nhân trâu chết ở nhà cán bộ khuyến nông này còn lãng xẹt hơn của nhà Trưởng trạm Y tế Hải Hồ. Dù liên tục được đi dự rất nhiều lớp phổ biến kiến thức nhà nông trong việc xóa bỏ tập quán chăn thả cũ để về truyền lại cho bà con nhưng Chèo A San chả bao giờ làm gương và áp dụng. Năm 2008 nhà cũng thuộc diện có trâu bò chết, nhưng cũng như nhiều bà con vùng cao Sìn Hồ, vừa nhận tiền hỗ trợ là San lại tìm đến rượu, quên hết cả kiến thức đã học và trách nhiệm tuyên truyền cho bà con. Đáng trách hơn, nhà có ba con trâu chết nhưng lúc chúng tôi vào nhà, con trâu duy nhất còn lại trong nhà cũng vẫn đang thả rông ở tận đâu mà chủ nhà chịu không thể biết. "Chuồng trâu vừa phá đang xây lại đây" - San vừa cười, vừa gãi đầu kể…

Chuồng trâu tạm bợ nhà Trưởng trạm Y tế xã Tà Ngảo.

Hỗ trợ đồng bào nghèo
Theo ước tính của Sở NN&PTNT tỉnh Lai Châu, tổng số thiệt hại từ đầu đợt rét đến giờ đã lên đến hơn 30 tỷ đồng, tính cả số trâu bò chết vì giá rét, dịch bệnh, cây cối và hoa màu. Hiện nay, ngành nông nghiệp vẫn đang cùng các huyện chỉ đạo quyết liệt các xã vừa tiếp tục khắc phục hậu quả vừa tăng cường các biện pháp phòng chống rét vì rét đậm vẫn kéo dài. Vừa kết thúc chuyến công tác về Hà Nội báo cáo tình hình và xin nguồn đầu tư, hỗ trợ về giống cây, con để nhanh chóng khôi phục diện tích mạ, lúa sạ thẳng và đàn trâu bò bị chết, ông Đào Ngọc Hưởng, Giám đốc Sở NN&PTNT tỉnh Lai Châu lý giải, trâu bò chết chủ yếu là nghé, bê được bà con thả rông trên rừng trong điều kiện thời tiết rét sâu và có mưa. Trời rét sâu hơn đợt rét kỷ lục năm 2008 cùng với trời mưa khiến cho ngay cả trâu mộng mà thả rông trong rừng cũng chết, nói gì mấy con nghé. Ở vùng Sìn Hồ thấp (xã Ma Quai, Nậm Cuổi…), bà con không tích trữ một cọng rơm nào trong nhà nên nếu có đưa trâu bò về nhà theo đúng công lệnh, tập huấn thì cũng không có gì để ăn.

Trước khi Đoàn công tác của Quỹ Trái tim nhân ái Báo Hànộimới lên hỗ trợ cho đồng bào chịu thiệt hại do rét đậm kéo dài này, UBND tỉnh Lai Châu đã hỗ trợ cho mỗi hộ nghèo 38m2 bạt để quây chuồng, 5 cân gạo tẻ để nấu cháo cho trâu. Ông Hưởng cảm động nói: Đoàn công tác Báo Hànộimới đã kịp thời đến chia sẻ, hỗ trợ đồng bào nghèo Lai Châu ngay trong đợt rét kỷ lục này. Trong đợt rét lịch sử năm 2008, Lai Châu có khoảng 9.200 trâu bò bị chết rét. Đợt đó, Báo Hànộimới đã phát động chiến dịch "Lửa ấm về các miền quê" góp phần giúp đỡ tỉnh Lai Châu khắc phục được đàn trâu bị chết rét đến 8 phần 10. Đợt này, Báo Hànộimới lại cùng Tập đoàn Phát triển nhà và đô thị (HUD), Báo Lai Châu đã trao số tiền 200 triệu đồng cho Sở NN&PTNT tỉnh Lai Châu để hỗ trợ đồng bào nghèo miền núi kịp thời phòng chống, bảo vệ trâu bò trước đợt rét đậm, rét hại vẫn đang kéo dài. Ông Đào Ngọc Hưởng, Giám đốc Sở NN&PTNT đã gửi lời cảm ơn sâu sắc đến người dân Thủ đô cũng như Tập đoàn HUD đã không quản ngại Tết Nguyên đán đang đến gần, vượt hàng trăm cây số để hỗ trợ cho những đồng bào nghèo tại tỉnh Lai Châu xa xôi. Ông Hưởng nhấn mạnh, đối với đồng bào các dân tộc miền núi, con trâu là đầu cơ nghiệp nên nếu không giữ gìn tốt, giá rét sẽ cướp đi những thành quả của chính người dân và chính quyền tích cóp bấy lâu nay. Ông Hưởng hứa, số tiền hỗ trợ kịp thời của Báo Hànộimới và Tập đoàn HUD sẽ được Sở NN&PTNT báo cáo UBND tỉnh để phân bổ hợp lý, đúng những đồng bào bị thiệt hại do rét đậm ở hai huyện có số trâu bò chết nhiều nhất là Sìn Hồ và Phong Thổ.

Băng qua những dãy núi mù mịt, thị trấn Sìn Hồ với nhiều câu chuyện lạ hiện ra trước mắt chúng tôi, đột nhiên nắng lên trong vắt đúng ngày Tết ông Công, ông Táo. Đã nửa tháng nay, Sìn Hồ mới có nắng như vậy, nhưng vẫn rét cóng. Nghe dự báo, đang có một đợt không khí lạnh cường độ mạnh đang tăng cường ào xuống. Rét đậm, rét hại sẽ còn kéo dài đến Tết. Chúng tôi mong muốn, sau Tết, sẽ có nhiều đơn vị tham gia hỗ trợ đồng bào các tỉnh miền núi phía Bắc bị thiệt hại bởi thiên tai, để chúng tôi sớm quay lại Sìn Hồ, Lai Châu và các địa phương khác…