Tăng sức cạnh tranh

Tiền đề xây dựng nông thôn mới

Thu hoạch cà phê xuất khẩu.

Năm năm qua, Nông nghiệp Việt Nam chịu tác động sâu sắc của khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế toàn cầu, đối mặt với thiên tai, dịch bệnh hoành hành trên cây trồng, vật nuôi và những tác động bất lợi của biến đổi khí hậu. Trong bối cảnh đó, bằng sự nỗ lực vượt bậc, ngành nông nghiệp thực hiện thắng lợi kế hoạch Đại hội X của Đảng đề ra. Sản xuất nông nghiệp duy trì tốc độ tăng trưởng khá cao, bình quân 3,36%/năm (mục tiêu đề ra là 3-3,2%). Sự phát triển của nông nghiệp đã tạo ra bước tiến vượt bậc về chất lượng, có ý nghĩa quan trọng bậc nhất, giúp Việt Nam thoát khỏi tình trạng "đói" lương thực triền miên, trở thành một trong những nước xuất khẩu gạo hàng đầu thế giới. Trong giai đoạn 2006-2010, giá trị sản xuất nông nghiệp tăng bình quân 4,93% (mục tiêu kế hoạch là 4,5%); sản lượng lúa tăng gần 1 triệu tấn, diện tích rừng trồng mới tăng 9%, độ che phủ rừng tăng bình quân 2,4%, sản lượng khai thác thủy sản tăng 81.400 tấn/năm, kim ngạch xuất khẩu vượt 77,3% so với chỉ tiêu kế hoạch và chỉ tiêu Đại hội X của Đảng đề ra... Ấn tượng nhất là năm 2010 (năm cuối cùng thực hiện kế hoạch 5 năm), năm xuất khẩu nông sản được đánh giá là thắng lớn. Trong năm, xuất khẩu gạo đạt kỷ lục với 6,7 triệu tấn, đạt giá trị trên 3 tỷ USD; kim ngạch xuất khẩu cao su đạt gần gấp đôi so với năm ngoái lên 2,2 tỷ USD. Ngoài xuất khẩu thủy sản, đồ gỗ, gạo, kim ngạch xuất khẩu đạt trên 3 tỷ USD và cao su đạt trên 2 tỷ USD, còn có 2 mặt hàng (cà phê và hạt điều) nằm trong nhóm sản phẩm đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD.

Theo Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Trí Ngọc, điểm đột phá trong chuyển hướng của ngành nông nghiệp 5 năm qua chính là bước chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi theo hướng thâm canh bền vững, tạo ra được khối lượng sản phẩm đa dạng theo hướng hàng hóa, đáp ứng nhu cầu thị trường. Ở nhiều địa phương thực hiện khá tốt việc dồn điền, đổi thửa, hình thành một số vùng chuyên canh sản xuất tập trung, quy mô lớn, năng suất, chất lượng cao, bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm. Cơ cấu kinh tế nông thôn cũng đổi thay rõ rệt theo hướng tăng công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề và đổi mới các hình thức tổ chức sản xuất cùng với tăng đầu tư cho xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế, xã hội, tạo điều kiện giúp thuận lợi cho nông dân cập nhật thông tin, khoa học kỹ thuật mới... Điều dễ nhận thấy nhất là đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông thôn mà chủ yếu là nông dân được cải thiện về căn bản, tỷ lệ hộ nghèo ở nông thôn còn khoảng 12%. Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Hồ Xuân Hùng cho rằng, nông nghiệp phát triển và giành nhiều thắng lợi là tiền đề để đẩy nhanh công cuộc xây dựng nông thôn mới, ổn định thị trường nông sản và đẩy mạnh xuất khẩu.

Tiếp tục đổi mới để phát triển bền vững

Kết quả đạt được của ngành nông nghiệp trong 5 năm qua đã góp phần đáng kể vào thành công của quá trình đổi mới, của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Tuy nhiên, một vấn đề cũng được nhìn nhận trong nội tại ngành nông nghiệp đó là sản xuất nông nghiệp chưa thoát khỏi tình trạng manh mún, nặng tính độc canh, phát triển kém bền vững; tỷ lệ hàng hóa bán thô còn cao, giá trị gia tăng thấp; hạ tầng kỹ thuật chưa đáp ứng yêu cầu, nông thôn phát triển thiếu quy hoạch, môi trường ô nhiễm; sự biến đổi của khí hậu gây ảnh hưởng nghiêm trọng rõ nét, thiên tai, dịch bệnh trên cây trồng, vật nuôi xảy ra với tần suất ngày càng nhiều hơn, mức độ gây hại lớn và đây là mối nguy thường trực tác động đến kết quả của ngành nông nghiệp và đời sống người dân. Trong năm 2010, mặc dù xuất khẩu tăng cả giá trị và sản lượng, nhưng vấn đề quản lý an toàn vệ sinh thực phẩm cũng như chất lượng vật tư đầu vào cho sản xuất còn thiếu đồng bộ và kiên quyết...

Phát huy kết quả đạt được, căn cứ yêu cầu và nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đất nước giai đoạn 2011-2015, Bộ NN&PTNT đặt mục tiêu phấn đấu đưa tốc độ tăng giá trị sản xuất lên 4,5-5%/năm, duy trì sản lượng sản xuất lương thực đạt 40 triệu tấn lúa/năm; tăng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản lên 22 tỷ USD/năm; tỷ lệ che phủ rừng đạt 43%... Năm 2011 là năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XI của Đảng với nhiều mục tiêu và chương trình lớn, vì vậy trong kế hoạch, Bộ NN&PTNT đã triển khai đồng bộ nhiều giải pháp trên cơ sở đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và tăng sức cạnh tranh của nền nông nghiệp trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế; tạo bước tiến căn bản phát triển nông nghiệp theo hướng hiện đại, bền vững. Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát, trước mắt, ngành nông nghiệp đặc biệt quan tâm đến quy hoạch, việc cần làm ngay là quy hoạch dân cư, quy hoạch nông thôn mới, quy hoạch thủy lợi để phòng tránh, thích ứng với biến đổi khí hậu và quy hoạch sản xuất gắn với thị trường.