Gắn kết tình yêu Hà Nội

Hữu duyên
Phải nói bộ sưu tập ảnh đồ sộ về Hà Nội của nhà giáo Đoàn Thịnh và con trai là KTS Đoàn Bắc là câu chuyện của một sự hữu duyên trên cơ sở mối quan tâm chung là nỗi hoài thương sâu lắng về Hà Nội.

Quá trình sưu tầm hàng nghìn bức ảnh cổ về mọi mặt của Hà Nội trải suốt hơn một thế kỷ qua đã chứng kiến biết bao cuộc gặp gỡ. Đúng như KTS trẻ Đoàn Bắc nói, trước hết là cuộc gặp giữa "cha con tôi", hai người thuộc hai thế hệ với những mối quan tâm và lo lắng khác nhau. Nguồn ảnh lúc đầu chủ yếu từ internet nhưng sau đó đã không ngừng được mở rộng nhờ những cuộc gặp tình cờ. Một gia đình người Pháp - ông bà Claude và Pierre Sadoul sang Việt Nam du lịch đã trao hơn 40 bức ảnh cổ về Hà Nội (trong bộ sưu tập ảnh của người ông là bác sĩ quân y Sadoul ở Việt Nam từ năm 1889 đến 1905) cho một hướng dẫn viên du lịch tên Hải. Sau này như Hải nói: "Tuy tôi không phải người  Hà Nội, nhưng Hà Nội luôn thật gần gũi với tôi". Một khi đã tâm huyết, sự kết nối giữa những người trẻ khá dễ dàng. Hải không những chuyển toàn bộ số ảnh quý này cho KTS Đoàn Bắc mà còn làm cầu nối giữa ông bà Pierre Sadoul với cuộc sưu tầm này.

Trong số những bức ảnh đã trở về nơi nó từng được sinh ra ấy, có nhiều bức thật đặc biệt. Đó là Hồ Gươm với một Tháp Rùa bị Pháp gắn tượng nữ thần tự do lên trên đỉnh. Một người xem đã nhận ra "bức ảnh Tháp Rùa có gắn tượng nữ thần tự do rất hiếm có. Năm 1980 tôi có xem được trong cuốn "Le Tonkin, l'année 1900" ở Thư viện Quốc gia, đến nay mới lại được thấy".

Không chỉ tặng ảnh, ông bà Pierre Sadoul đã gửi thư thông tin thêm về những thời gian bác sỹ Sadoul ở Việt Nam đã chụp những bức ảnh về Hà Nội thế nào và hứa sẽ tiếp tục gửi ảnh cho cuộc sưu tập ý nghĩa này.

Cũng phải kể đến một công ty in tư nhân ở TP Hồ Chí Minh đã mạo hiểm cho dùng chiếc máy in được coi là tốt nhất ở Việt Nam để in thử và cuối cùng là in miễn phí toàn bộ 1.820 bức ảnh Hà Nội cổ cho triển lãm.

Không có sự hữu duyên, không vì yêu Hà Nội thì khó lòng có được một cuộc trưng bày đầy sức lan tỏa như vậy.

Sứ mệnh gắn kết
Một đặc điểm lớn nhất của cuộc trưng bày ảnh trên là khả năng gắn kết từng khuôn hình thành một khối theo chủ đề, rủ rỉ kể những chuyện ngày xưa về Hà Nội khiến người xem phải rơi nước mắt.

Trong 4 phần với 24 chủ đề, thì đậm đặc nhất là phần IV "Con người và cuộc sống ở Hà Nội xưa". Mỗi người xem thấy gia đình, dòng họ, bản thân mình ở trong đó. Và ai cũng thấy "yêu Hà Nội hơn". Này là khăn áo, quang gánh ông bà ta xưa, này là chợ, là làng nghề, là góc phố, con đường in bao thăng trầm của gia đình, của Hà Nội…

 Xin hãy nghe những dòng cảm tưởng của người Việt Nam ở khắp mọi miền Tổ quốc, của người nước ngoài đang sống tại Việt Nam: "Những bức ảnh cho tôi thấy được sinh hoạt, cuộc sống vất vả của ông cha và cũng thấy được nét thanh lịch, hào hoa của người xưa. Chúng ta thật tự hào được sinh ra, lớn lên, góp phần dựng xây văn hóa đất Kinh kỳ" (Trần Thị Quỳnh Như, Lương Văn Can, Hà Nội), "Tôi thấy ngỡ ngàng vì sự hiểu biết về Hà Nội của mình qua sách vở, tác phẩm văn học thật nhỏ bé so với bộ sưu tập ảnh này" (Nguyễn Thị Hòa, số 1 Nguyễn Quang Bích, Hà Nội), "Nhiều hình ảnh của Hà Nội nay chỉ còn trong dĩ vãng, rưng rưng lòng người đã sống qua những giai đoạn biến động của lịch sử" (Trần Tiến Toán, 5/101, Nguyễn Siêu, phường Bến Nghé, TP Hồ Chí Minh), "Cháu không phải người Hà Nội, nhưng qua bộ sưu tập ảnh xúc động này, cháu càng hiểu và yêu Hà Nội nhiều lắm" (Nguyễn Thị Phương, tập thể Vĩnh Hồ, Hà Nội)…

Còn nhiều nhiều nữa những dòng xúc cảm về bộ sưu tập ảnh, trong đó những em bé 6-7 tuổi, những người nước ngoài, những giáo viên… đã thốt lên "Tôi yêu Hà Nội, yêu Việt Nam nhiều lắm". Còn gì vui hơn, ý nghĩa hơn khi nghệ thuật bắc cầu cho sự hiểu biết, cho lòng tin của con người vào mảnh đất nơi mình sinh ra, lớn lên.

Sứ mệnh gắn kết của bộ ảnh không chỉ dừng lại ở sự khơi gợi cảm xúc chung hướng về Hà Nội, về đất nước mà còn thúc giục hành động cụ thể. Hiện một phần bộ ảnh đang và sẽ được trưng bày ở một số trường THCS tại Hà Nội. Rồi sự vào cuộc của trang web My Hà Nội cùng với KTS Đoàn Bắc xây dựng một dự án thư viện online về ảnh Hà Nội, tạo diễn đàn, triển khai hoạt động phát hành ấn phẩm về những hình ảnh Hà Nội cổ như một món quà cho những người xa Hà Nội. Sau cuộc triển lãm này nhiều người xem còn có ý tưởng lập ra những nhóm hoạt động xã hội vì Hà Nội… Gần đây, nhóm biên tập bộ ảnh này cũng đã có trao đổi bước đầu với họa sĩ Nguyễn Thu Thủy nhằm đưa những bức ảnh này lên phần tiếp theo của Con đường gốm sứ. Trước đó, một nghệ nhân ở TP Hồ Chí Minh đã sử dụng 120 bức ảnh Hà Nội cổ in và trang trí thành biểu tượng trống đồng lên mặt một chiếc loa lớn (kích cỡ 2mx2m, ghép từ nhiều loa nhỏ).

Có thể những dự định mới chỉ đang ở bước đầu, song cuộc trưng bày ảnh đồ sộ, khoa học "Ký ức Hà Nội xưa" đã cho thấy ý nghĩa của sự gắn kết, của tình yêu với Hà Nội cho dù người ta có sinh ra và lớn lên ở đây hay không. Đúng như những lời thơ của nhà thơ Nguyễn Phan Quế Mai đã viết:

"Tôi không sinh ra và lớn lên ở Hà Nội
Hà Nội tự sinh ra và tự lớn trong tôi".