Liệu pháp thể thực khuẩn: Thành tựu y học nổi tiếng của Liên Xô

Sau khi bị tai nạn vỡ mắt cá chân năm 1997, Alfred Gertler, một nhạc sĩ nhạc jazz bị nhiễm trùng nặng. Các loại thuốc kháng sinh dùng để điều trị đều không có hiệu quả vì mạch máu trong cơ thể hầu như không thể truyền thuốc đến với chỗ xương mắt cá bị vỡ của anh. Nguy cơ buộc phải cưa chân đã rõ. Thế nhưng, Alfred đã tìm được cho mình một vị cứu tinh, đó là liệu pháp thể thực khuẩn của Viện nghiên cứu Vi sinh Eliava ở Tbilisi, thủ đô Grudia - nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ. Tại Viện nghiên cứu này, vết nhiễm trùng của anh đã được các bác sĩ điều trị khỏi hẳn chỉ sau ba ngày bằng liệu pháp thể thực khuẩn.

Thể thực khuẩn không phải là phát hiện mới. Từ năm 1915, nhà vi khuẩn học người Anh Frederick Twort đã phát hiện ra những thể thực khuẩn đầu tiên. Đây là một dạng virus có thể gây bệnh; đồng thời cũng có thể tiêu diệt vi trùng cần loại bỏ. Trong những năm 1920 và 1930, việc sử dụng "virus chữa bệnh" (bản chất của liệu pháp thể thực khuẩn) trong y học đã được nhiều bác sĩ Mỹ áp dụng trong điều trị cho những bệnh nhân bị nhiễm khuẩn. Mặc dù vậy, sự xuất hiện của nhiều loại thuốc kháng sinh được coi là sử dụng đơn giản và hiệu quả hơn sau đó đã dẫn đến việc từ bỏ điều trị lây nhiễm bằng các sản phẩm thể thực khuẩn ở Mỹ và nhiều nước Tây Âu.

Ở Liên Xô, liệu pháp thể thực khuẩn đã được sử dụng rộng rãi để chăm sóc y tế, điều trị nhiễm trùng. Viện nghiên cứu Vi sinh Eliava được thành lập từ năm 1923 ở Tbilisi, là trung tâm hàng đầu về nghiên cứu và phát triển những phương pháp điều trị bằng liệu pháp thể thực khuẩn thời Liên Xô cũ. Bắt đầu từ những năm 1940, Viện nghiên cứu Eliava đã phát triển được một số phương pháp điều trị bằng thể thực khuẩn. Những chế phẩm điều trị nhiễm khuẩn được sản xuất trên quy mô công nghiệp phục vụ việc chữa bệnh cho người dân trên toàn lãnh thổ Liên Xô trước đây. Quân đội Liên Xô rất coi trọng việc nghiên cứu và phát triển những liệu pháp thể thực khuẩn, bởi nó mang lại hiệu quả cao trong điều trị nhiễm trùng do các vết thương và vết bỏng, cũng như trong phòng chống dịch bệnh đường tiêu hóa trong quân đội.

Sau khi Liên Xô tan rã, nhiều hãng công nghệ sinh học trên thế giới đã ra sức chạy đua để sớm đưa ra thị trường những loại chế phẩm sử dụng thể thực khuẩn. Mặc dù điều kiện kinh tế còn nhiều khó khăn nhưng những năm gần đây, Viện Nghiên cứu Vi sinh Eliava vẫn được đánh giá là "cái nôi" bào chế ra những chế phẩm thể thực khuẩn hàng đầu thế giới hiện nay. Nhiều công ty dược phẩm của Mỹ, Ấn Độ... cũng đang nghiên cứu thể thực khuẩn để điều trị nhiều căn bệnh vi khuẩn như: lao, vi khuẩn gây nhiễm độc thức ăn.

Trong nhiều năm qua, việc lạm dụng thuốc kháng sinh đã làm xuất hiện ngày càng nhiều loại vi khuẩn gây bệnh bị nhờn thuốc và phương pháp điều trị bằng thể thực khuẩn có khả năng khắc phục được vấn đề này.