Sử dụng thuốc không hợp lý: Tại cả “anh” lẫn “ả”

Hơn 20 năm làm việc ở Việt Nam, ông Kot nhận xét, không chỉ các bác sỹ kê thuốc kiểu "bao vây", mà bệnh nhân cũng rất thích tự mua nhiều thuốc để điều trị một bệnh. Theo báo cáo kết quả điều tra y tế quốc gia, có tới 27,4% số người được hỏi trả lời thường tự mua thuốc để chữa bệnh. Rõ ràng, cả bác sĩ lẫn bệnh nhân đều đã sử dụng thuốc không hợp lý.

Trung bình có 7,06 loại thuốc/đơn
Thông tin tại hội thảo vừa được tổ chức tại BV Bạch Mai cho biết, có những đơn thuốc bác sỹ kê "phóng tay" tới 10 đến 20 thuốc, gây lãng phí hàng tỷ đồng. Đáng lưu ý, thuốc kháng sinh đang được "ưu ái" sử dụng ở rất nhiều đơn thuốc. Tại BV Bạch Mai, mức độ sử dụng thuốc kháng sinh của Khoa Tai Mũi Họng thấy ở 100% bệnh nhân, Khoa Răng Hàm Mặt 94%, Khoa Ngoại 94%, Khoa Sản 89%... Tình trạng kết hợp nhiều loại kháng sinh cũng ở mức rất phổ biến (41,91%) và đã xuất hiện những đơn thuốc kê kết hợp cùng lúc đến 4 loại kháng sinh. Nếu theo đánh giá chuẩn của Tổ chức Y tế thế giới thì khoảng một nửa số thuốc kháng sinh trong những đơn thuốc này là không cần thiết. Tình trạng này làm tăng chi phí y tế, tăng khả năng xuất hiện tác dụng phụ của thuốc và tình trạng kháng kháng sinh (ước tính chi phí dành cho kháng sinh tới gần 100 tỷ đồng, chiếm khoảng 1/3 ngân sách mua thuốc của cả bệnh viện).

Trước tình trạng số thuốc trung bình của một đơn thuốc đã lên đến 7,06 loại và chỉ định kháng sinh, kháng sinh kết hợp, tiêm và dịch truyền tiếp tục phổ biến, BV Bạch Mai đã phải ra văn bản đề nghị các khoa, phòng, viện trực thuộc khi kê đơn cần chú ý dùng thuốc đúng chỉ định, tránh lạm dụng thuốc, cân đối chi phí hợp lý giữa các thuốc điều trị bệnh chính và các thuốc hỗ trợ, không kê đơn thuốc kiểu bao vây. Theo đó, lãnh đạo các đơn vị chịu trách nhiệm giám sát, kiểm tra việc kê đơn sử dụng thuốc của bác sỹ tại khoa lâm sàng. Phòng Kế hoạch tổng hợp giám sát việc thực hiện các quy chế kê đơn, bảo đảm việc sử dụng thuốc hợp lý, an toàn. Các trường hợp kê quá nhiều thuốc trong một đơn thuốc, Quỹ Bảo hiểm Y tế không thanh toán, bác sỹ kê đơn phải chịu trách nhiệm bồi hoàn thất thoát. Có thể thấy, BV Bạch Mai đã nhận thức được vấn đề và đang nỗ lực để giải quyết tình trạng lạm dụng thuốc của các bác sỹ, tuy nhiên kết quả ra sao thì còn phải chờ thực tế.

Thuốc cũng gây bệnh
Thuốc để điều trị bệnh, nhưng dùng thuốc không đúng sẽ gây ra bệnh - gọi là bệnh do thuốc. Đó là những rối loạn do dùng thuốc không đúng gây nên, nặng có thể dẫn đến tử vong. Biểu hiện lâm sàng của bệnh do thuốc rất đa dạng như gây dị ứng, hoại tử tế bào gan, tiêu chảy do rối loạn tạp khuẩn ruột... và nguy hiểm nhất là việc dùng kháng sinh bừa bãi. Thực tế hiện nay, nhiều người vẫn tưởng rằng kháng sinh chữa được bách bệnh, nên cứ bị bệnh là dùng kháng sinh một cách vô tội vạ, không biết đến những quy định sử dụng thuốc.

Các nghiên cứu cho thấy, thuốc kháng sinh không có khả năng tiêu diệt virut gây cảm lạnh và cúm, nhưng đa số người bệnh không biết điều này, luôn nghĩ kháng sinh là "cứu tinh". Đây là nguyên nhân phổ biến dẫn đến tình trạng nhờn thuốc. Đặc biệt, nếu trẻ bị nhờn thuốc ngay từ những năm tháng đầu đời sẽ rất khó khăn cho việc điều trị bệnh sau này. Hay bệnh nhân bị viêm ruột thừa cấp mà dùng kháng sinh sẽ làm lu mờ các triệu chứng của bệnh, gây trở ngại cho việc chẩn đoán  bệnh; sử dụng kháng sinh Streptomycine, Kananycin liều cao, kéo dài có thể gây điếc và suy thận… Các chuyên gia y tế cảnh báo, mọi loại thuốc đều có thể gây bệnh khi sử dụng sai, ngay cả thuốc bổ, vitamin.