Mở cửa tiềm năng du lịch Ba Vì

Đây được coi là việc làm góp phần bảo vệ di sản, hướng về nguồn cội, thiết thực kỷ niệm 1000 năm Thăng Long - Hà Nội, đồng thời mở ra cơ hội cho du lịch văn hóa, tâm linh ở Ba Vì bứt phá.

Không thể không bảo tồn, tôn tạo

Ông Hà Xuân Hưng, Chủ tịch UBND huyện Ba Vì cho biết: Khu di tích lịch sử đền thờ Tản Viên Sơn Thánh gồm 3 ngôi đền (đền Thượng, đền Trung, đền Hạ) nằm trên địa bàn hai xã Minh Quang và Ba Vì, thuộc huyện Ba Vì, thờ Đức Thánh Tản Sơn Tinh - vị thần đứng đầu Tứ bất tử của Việt Nam và hai người em thúc bá là Cao Sơn (Sùng công) và Quý Minh (Hiển công).

Cho đến nay, chưa có nghiên cứu nào xác định được đền Thượng có từ bao giờ, chỉ biết rằng đây là ngôi đền có lối kiến trúc độc đáo gồm 3 gian, hai chái, một nửa mái sau đền là vách đá. Hai bên tường hồi có hai vòng tròn sắc không đối diện nhau, mô phỏng biểu tượng của nhà Phật. Đền Trung tọa lạc ở lưng chừng núi Ba Vì cũng không rõ năm xây dựng. Đền có kiến trúc kiểu chữ Tam, phỏng quẻ Càn trong Kinh dịch, biểu tượng của sự bền vững. Hậu cung của đền đặt ba pho tượng Tam vị Đức Thượng đẳng. Đây là ngôi đền có vị thế đẹp nhất trong các ngôi đền thờ Tản Viên ở sườn Tây núi Ba Vì. Theo Ngọc phả "Sự tích Đức Thánh Tản" lưu giữ tại đền Và thì đầu thế kỷ XVIII đã có đền Hạ. Đền có ba dãy nhà ngang với nhiều hạng mục lớn như cổng tam quan, đại bái, tiền tế, hậu cung, nhà thờ Mẫu. Đền Hạ có hai pho tượng Hộ pháp dáng oai phong, tay cầm giáo trấn giữ hai bên. Trên mái cổng Tam quan có lưỡng long chầu nguyệt, hai tầng, tám mái đao cong, lợp ngói ri.

Với những giá trị đặc biệt đó, cụm di tích đã được Bộ VH,TT&DL xếp hạng di tích cấp quốc gia vào ngày 21-2-2008. Song, trải qua thời gian và chiến tranh, hầu hết hạng mục của 3 ngôi đền đã bị xuống cấp nghiêm trọng và nhân dân trong vùng đã "cứu nguy" cho di tích bằng cách tự tu bổ khiến cho nhiều chi tiết kiến trúc cổ không còn được nguyên vẹn. Mặt khác, trước nhu cầu tìm hiểu, nghiên cứu giá trị lịch sử, văn hóa, du lịch tâm linh của người dân ngày một tăng thì không gian cảnh quan xung quanh các ngôi đền trở nên quá nhỏ. Việc tu bổ, tôn tạo và mở rộng cảnh quan cụm di tích đền thờ Đức Thánh Tản đã trở thành đòi hỏi cấp thiết.

Chung tay phát huy giá trị di tích

Thực hiện chủ trương xã hội hóa trong công tác bảo vệ di sản, UBND thành phố Hà Nội huy động các doanh nghiệp phát tâm công đức bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị Khu di tích Tản Viên Sơn Thánh. Dự án đã nhận được sự tham gia của nhiều doanh nghiệp. Trong đó Tổng Công ty Vinaconex là đơn vị lập đồ án quy hoạch chi tiết 1/2000 và làm chủ đầu tư công trình tu bổ đền Trung với các hạng mục như: phục dựng lại các công trình di tích theo kiến trúc vốn có, mở rộng khuôn viên xung quanh đền; xây dựng sân rộng làm nơi tổ chức lễ hội tưởng nhớ công ơn Đức Thánh Tản... Nguồn kinh phí dành cho các hạng mục này khoảng 38 tỷ đồng. Tập đoàn Him Lam dành 30 tỷ tu bổ đền Hạ với các hạng mục như giải phóng mặt bằng khu vực bảo vệ 1 và 2, khôi phục lại các công trình theo kiến trúc hiện còn tồn tại, trồng cây xanh... Mái bê tông cốt thép của đền Thượng không phù hợp với cảnh quan của di tích sẽ được thay thế, diện tích chật hẹp sẽ được mở rộng lên gần 10ha... với kinh phí 20 tỷ đồng do Công ty CP Xây dựng Bình Minh đảm nhiệm.

Ông Nguyễn Văn Tuân, Chủ tịch HĐQT Tổng Công ty Vinaconex cho biết: Dự án cũng dành nguồn kinh phí hàng chục tỷ đồng để làm con đường từ đền Hạ lên đền Trung, dài 5,5km. Khi con đường này hoàn thành, du khách từ Hà Nội có thể đi tham quan khu di tích theo đường sông Đà đến viếng đền Hạ, rồi lên đền Trung và đền Thượng.

Tại lễ công bố, Phó Chủ tịch UBND thành phố Phí Thái Bình đã giao cho UBND huyện Ba Vì tiếp nhận và đôn đốc các đơn vị khởi công thực hiện dự án vào quý IV-2010 và hoàn thành vào năm 2012. Việc tu bổ, tôn tạo các di tích gốc phải giữ nguyên được giá trị vật thể và phi vật thể vốn có.

Ông Hà Xuân Hưng cho hay: Trong tổng số 340 di tích lịch sử, văn hóa trên địa bàn huyện Ba Vì thì có tới 75 di tích thờ Đức Thánh Tản. Trung bình mỗi năm hệ thống di tích thờ Tản Viên đón trên 10 vạn lượt khách đến tham quan, chiêm bái. Thế nhưng, các di tích đều nằm ở những điểm xa dân cư và chưa có quy hoạch rõ ràng, chi tiết nên chưa phát huy hết giá trị, nhất là giá trị kinh tế. Do đó, việc các doanh nghiệp phát tâm công đức tới hơn 90 tỷ đồng thực hiện dự án tu bổ, tôn tạo Khu di tích thờ Tản Viên Sơn Thánh sẽ mở ra cơ hội mới cho du lịch Ba Vì phát triển. Ông Hưng khẳng định: Huyện Ba Vì sẽ coi việc khai thác giá trị của các di tích để phát triển du lịch là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong chiến lược phát triển kinh tế, xã hội của huyện trong những năm tiếp theo. Đây cũng là kế hoạch phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội của 2 xã Ba Vì và Minh Quang.