Ảnh: H.Trung

Chơi chọi chim mà phải là hoạ mi chiến với những đòi hỏi khắt khe của luật chơi, cùng các tiêu chuẩn chặt chẽ, công phu đã là thú chơi sành điệu từ lâu lắm rồi của người Thăng Long xưa.

Không biết bắt đầu từ bao giờ việc nuôi chim hoạ mi và chọi chim đã trở thành một trong những ngón nghề của thú chơi bậc nhất của các vương tôn công tử. Sử liệu ghi lại về việc này nhiều nhất là vào thời Trần. Con cái quan lại và các bậc danh gia vọng tộc nhà nào cũng có đến vài cặp hoạ mi chiến vào loại tốt nhất. Nghe nói thú chơi này bắt đầu từ các vùng sơn cước, miền trung du và được tiến cống vào cung ở thời Lý, bởi tiếng hót tuyệt vời và sức chiến đấu đến một mất một còn của chim họa mi.

Tiếng hót của hoạ mi giữa vùng trời đất mênh mang với đủ cung bậc trầm bổng, luyến láy đã trở thành thú vui tao nhã của bậc quân tử được ca ngợi hết lời trong văn thơ xưa. Về thanh điệu, giọng hót của họa mi luôn luôn đứng vào bậc nhất của các loài chim biết hót. Tiếng hót của nó nghe thật lạ, vừa như khoan thai đĩnh đạc, lại vừa như hối hả thách thức. Người ta bảo hoạ mi hót để dụ bạn tình chưa hẳn đã đúng. Nó còn hót để khẳng định chủ quyền của vùng đất, vùng trời của mình. Mỗi cặp vợ chồng hoạ mi thường chiếm lĩnh cả một ngọn đồihay một thung lũng. Ở đâu có tiếng hót của nó đó chính là lãnh thổ mà nó quyết giữ gìn. Có lẽ bởi thế mà không chỉ hót hay, hoạ mi còn sẵn sàng quyết tử với bất cứ kẻ nào xâm nhập trái phép nơi cư trú của mình. Do vậy người ta vừa gọi hoạ mi là ca sĩ của đất trời, vừa tặng nó danh hiệu võ sĩ giác đấu.

Truyền thuyết kể rằng sau khi được phò mã vùng sơn cước tiến cống, cả triều Lý đã mê hoạ mi đến phát cuồng. Từ trong triều lan ra nhà các quan lại. Từ nhà quan sang đến nhà dân. Chỉ một thời gian ngắn cả Tràng An đã biết chơi chim Hoạ mi.

Thú chơi này dần được nâng cấp, ngày càng nhiều bài bản hơn trở thành một nghệ thuật tinh tế. Dần dà người ta còn soạn thảo ra những luật lệ riêng về phép chơi hoạ mi chiến nào là cuộc đấu phải ra sao, lồng chiến như thế nào cùng hàng loạt quy định về xem tướng chim, cách vỗ béo chim, quy cách của từng loại chuồng, nào chuồng nuôi, chuồng chiến, chuồng phóng.

Từ xa xưa mỗi dịp xuân về Tết đến, các cuộc thi chim hoạ mi lại được tổ chức. Giải trong làng ngoài xóm không cao nhưng ai cũng nô nức hồ hởi. Nhiều trận đấu, nhiều con chim vô địch vẫn còn được truyền tụng mãi.

Hôm nay giữa xô bồ của cuộc sống cứ ngỡ thú chơi này đã mai một nhiều. Ai ngờ cái thú chơi chim hoạ mi vẫn còn nguyên đó. Không chỉ mấy cụ già ưu nhàn tản hứng thú với chim hoạ mi, ngay trong giới trẻ cũng không ít người mê thú chơi này như điếu đổ.

Trong tiến trình Hà Nội hướng tới 1000 năm, nhắc lại thú chơi này cũng là một việc đáng làm.

Trí Tri