Chính sách phải sát thực tiễn

Trước tình hình này, Chính phủ đã giao Bộ NN&PTNT cùng các bộ, ngành liên quan xây dựng cơ chế, chính sách tiêu thụ, dự trữ cà phê gắn với sản xuất để tránh rủi ro, thiệt hại cho người trồng cà phê, doanh nghiệp và Nhà nước.

Thực tế đáng buồn

Việt Nam là nước có sản lượng cà phê Robusta (cà phê vối) lớn nhất thế giới nhưng không có khả năng chi phối mà phụ thuộc vào thị trường bên ngoài. Nguyên nhân là do ngành cà phê chưa thiết lập được hệ thống chế biến, tiêu thụ, xuất khẩu chuyên nghiệp. Hằng năm, nước ta xuất khẩu khoảng 1 triệu tấn cà phê tới 80 quốc gia và vùng lãnh thổ, thông qua 26 đầu mối các hãng và doanh nghiệp nước ngoài. Trong khi trong nước có đến 168 doanh nghiệp xuất khẩu nhưng mối liên hệ giữa doanh nghiệp với doanh nghiệp, doanh nghiệp với nông dân hết sức lỏng lẻo, thiếu sự chia sẻ thông tin, không thống nhất được với nhau về phương thức tiêu thụ, giá cả xuất khẩu... nên xảy ra tình trạng tranh mua tranh bán ngay trên "sân nhà" và bị khách hàng ép giá. Bên cạnh đó, năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp thấp, thiếu vốn lưu động, không đủ nguồn lực để thu mua dự trữ cà phê, chờ thời điểm có lợi bán ra. Một thực tế đáng buồn khác là hoạt động mở rộng thị trường, xây dựng thương hiệu, chỉ dẫn địa lý chưa được quan tâm đúng mức, đặc biệt là trình độ, kiến thức thị trường của doanh nghiệp nhiều hạn chế. Ông Đoàn Triệu Nhạn, chuyên gia cao cấp của Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt Nam cho rằng, để giải quyết những khó khăn của ngành cà phê, vấn đề lớn đặt ra là xây dựng chiến lược phát triển. Phải xác định được sản xuất loại cà phê nào, diện tích, sản lượng bao nhiêu cho phù hợp với yêu cầu của thị trường…

Hài hòa lợi ích ba nhà

Trước những khó khăn về tình hình tiêu thụ cà phê, Chính phủ đã chỉ đạo Bộ NN&PTNT chủ trì phối hợp với Bộ Công thương, Bộ Tài chính và Hiệp hội Cà phê - Ca cao Việt nam xây dựng cơ chế, chính sách nhằm tăng khả năng dự trữ cà phê khi giá thế giới xuống thấp, đồng thời kiểm soát giá xuất khẩu cà phê, nhất là đối với giá xuất khẩu, giao hàng tương lai và kỳ hạn. Từ đó, kiểm soát, ngăn ngừa hiện tượng ép giá thu mua, hạ giá khi xuất khẩu làm thiệt hại thu nhập của người trồng cà phê… Hiện nay, Bộ NN&PTNT đã dự thảo quyết định trình Thủ tướng Chính phủ ban hành để thể chế hóa cơ chế, chính sách quy định tại Nghị quyết 48/NQ-CP về giảm tổn thất sau thu hoạch đối với nông sản, thủy sản. Theo đó, tổ chức, hộ, cá nhân được vay vốn từ các tổ chức tín dụng với mức vốn vay 100% giá trị hàng hóa, hỗ trợ 100% lãi suất trong vòng 2 năm đầu; từ năm thứ 3 hỗ trợ 50% lãi suất vốn vay để mua sắm máy móc, thiết bị sản xuất với tỷ lệ nội địa hóa trên 60%. Ngoài ra, Bộ NN&PTNT cũng đề xuất một số chính sách áp dụng thêm để nâng cao khả năng dự trữ chủ động của doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu. Cụ thể, các ngân hàng thương mại bảo đảm cho doanh nghiệp chế biến, xuất khẩu vay đủ vốn theo kế hoạch tín dụng của doanh nghiệp với ngân hàng từ đầu vụ (thời gian cho vay từ 6 đến 10 tháng) theo chu kỳ với lãi suất thỏa thuận. Từ đó, các doanh nghiệp thực hiện việc chi trả cho nông dân theo hợp đồng mua, bán và ứng trước tiền mua theo hợp đồng ký gửi. Riêng các trang trại, hộ sản xuất cà phê có diện tích và sản lượng lớn, ngân hàng có thể cho vay tín chấp hoặc thế chấp bằng chính sản phẩm cà phê với mức vay tối đa lên đến 70% giá trị cà phê tại thời điểm vay. Về tạm trữ, khi giá cà phê thế giới xuống thấp sẽ thực hiện theo 2 hai hình thức là hỗ trợ trực tiếp cho nông dân và hỗ trợ thông qua doanh nghiệp, trên nguyên tắc bảo đảm cho nông dân có lãi từ 30% trở lên. Ông Đoàn Xuân Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chế biến thương mại nông lâm thủy sản và nghề muối cho rằng, nguyên tắc chung của cơ chế, chính sách tiêu thụ, dự trữ cà phê là phải bảo đảm hài hòa lợi ích Nhà nước, doanh nghiệp và nông dân. Tuy nhiên, để làm được điều này cần khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư dây chuyền thiết bị chế biến tiên tiến, hiện đại, có hệ thống kho dự trữ bảo đảm công suất, chất lượng. Mặt khác, khuyến khích nông dân không thu hái cà phê xanh; thực hiện phân loại, mua bán cà phê theo tiêu chuẩn, chất lượng.