Người giữ kho vàng của Cách mạng

Hoạt động bí mật ở Côn Minh
Bà Tống Minh Phương gốc ở làng Kim Liên nhưng cái nghèo đã làm cả gia đình phải dạt sang Côn Minh (Trung Quốc) sinh sống. Khoảng năm 1935, ông Vũ Anh, sau này làm Thứ trưởng Bộ Công nghiệp nặng, không thể hoạt động ở Thái Lan được nữa, đã phải sang Côn Minh. Ở đây, ông Vũ Anh tập hợp bà con Việt kiều yêu nước vào hội đồng hương. Chỉ một thời gian ngắn, hội đã phát triển, cán bộ được tăng thêm từ trong nước. Trên cơ sở đó, hội đổi tên thành Việt Nam cách mạng giải phóng. Bà Tống Minh Phương và chồng là ông Vũ Anh đều tham gia hoạt động - "Chúng tôi quyên góp, gửi tiền về nước theo đường dây bí mật cho hiệu sách Đồng Xuân. Đây là hiệu sách lớn nhất của Mặt trận dân chủ Đông Dương ở Hà Nội, tập hợp rất nhiều sách của các tác giả Pháp, Trung Quốc... Ngoài ra, hội còn mua sách về chủ nghĩa Mác - Lênin ở hiệu sách Đồng Xuân cho hội viên và kiều bào. Nhà chúng tôi trở thành địa điểm họp của hội và là cơ sở nuôi giấu cán bộ từ trong nước sang. Tôi mở quán cà phê Tân Nam vừa che mắt địch vừa có kinh phí nuôi anh em và mua sách báo, góp thêm quỹ hội..." - bà Phương nhớ lại.

Từ năm 1941, Mặt trận Việt minh thành lập, hội bắt liên lạc, ủng hộ Việt minh chống Pháp. Năm 1944, ở Côn Minh có một số binh sĩ của lực lượng không quân Mỹ thuộc phe đồng minh - những người Mỹ tiến bộ - hứa sẽ giúp ta vũ khí nếu được gặp đại diện chính thức của Việt minh từ trong nước. Tổ chức Việt Nam cách mạng giải phóng bí mật cử người đến chiến khu, liên lạc với Mặt trận Việt minh. Sau đó, đích thân Bác Hồ sang Côn Minh, có đồng chí Phùng Thế Tài đi bảo vệ. Bà Phương kể: - Bác ở nhà tôi để tiếp xúc bí mật với những người thuộc phe đồng minh và hội đàm với họ. Kết quả là họ đồng ý ủng hộ Mặt trận Việt minh một số vũ khí, thuốc men. Vài tháng sau (từ cuối năm 1944 đến đầu năm 1945), Bác trở lại Pắc Bó lãnh đạo toàn dân gấp rút chuẩn bị khởi nghĩa giành chính quyền. Cách mạng Tháng Tám thành công, tôi vẫn chưa được về quê hương vì Bác bảo tôi phải ở lại để làm cơ sở liên lạc.

Hiến toàn bộ gia sản...
Khoảng giữa năm 1946, quân của Vũ Hồng Khanh theo bọn Tưởng chạy sang Côn Minh phá phách dữ quá, bà Phương phải bán toàn bộ nhà cửa, gia sản chỉ vẻn vẹn trong một buổi tối để về nước. Gặp lại Bác ở Hà Nội đã được độc lập, bà mừng rơi nước mắt. Bà nhớ như in lúc Bác bảo đồng chí Trần Duy Hưng: "Bác giao cô chú Tống Minh Phương cho chú. Chú bố trí chỗ ăn ở cho cô chú ấy". Sau đó, bà gặp anh Cả Nguyễn Lương Bằng nhận công tác. Toàn bộ số vàng mang từ Côn Minh về, bà hiến cho tài chính Đảng. Theo sự hướng dẫn của anh Cả, bà bỏ ra 100 cây vàng mua nhà ở số 110, 112, 114 phố Lò Đúc làm nhà an dưỡng cho các đồng chí già yếu. Hà Nội lúc này đang sôi nổi trong bầu không khí cách mạng và bộn bề công việc. Cũng khoảng thời gian này, bà hiến tiếp 100 cây vàng để cách mạng mua biệt thự của một Pháp kiều ở cầu Mới. Đường dẫn vào cổng có hai hàng liễu rất đẹp nên gọi là biệt thự cây liễu.

Từ tháng 10-1946, lính Pháp thường gây hấn trong thành phố nên Bác ở số 8 phố vua Lê cũng không an toàn. Anh Cả bố trí nhiều địa điểm ở nội và ngoại thành cho Bác nghỉ đêm. Bác chỉ xuống nhà 112 Lò Đúc một lần. Sau đó, theo lệnh anh Cả, bà xuống biệt thự cây liễu trông và dọn dẹp nhà cửa để Bác đến họp với các đồng chí trong Thường vụ Trung ương. Nhà có ba gian, gian đầu dành cho Bác ở, gian giữa để hội họp, gian cuối ngăn đôi: vợ chồng Đại tướng Võ Nguyên Giáp ở nửa gian, bà ở nửa gian. Tháng 11-1946, tình hình giữa ta và Pháp rất căng thẳng. Bác đến đây họp 4-5 buổi, thống nhất các chủ trương lớn của cuộc kháng chiến. Tháng 12-1946, bà tạm biệt ngôi nhà này, ra Chúc Sơn, Thanh Oai rồi lên chiến khu.

Giữ kho vàng của cách mạng
Từ năm 1947 đến năm 1950, bà Tống Minh Phương được tin tưởng giao trông coi kho vàng cho Đảng. Số vàng quyên góp được trong Tuần lễ vàng, đồng chí Nguyễn Lương Bằng giao cho bà quản lý. Khi nào có phiếu của anh Cả, bà mới được xuất kho, cân vàng bằng cân tiểu ly cẩn thận… Những năm tháng ở chiến khu gian khổ, nỗi khổ lớn nhất của bà không phải là ăn uống kham khổ, sinh hoạt thiếu thốn mà là không được ở cùng đồng chí. Ở trong hang đá lạnh lẽo, bà thèm tiếng người. Mãi đến năm 1948, bà mới được ở gần mọi người, ăn cùng bếp cơ quan. Thi thoảng, lúc Bác mệt nhiều hoặc ốm, anh em cận vệ lại đón bà sang nấu cháo và chăm sóc Bác. Ở bên Người, niềm hạnh phúc lớn nhất của bà là được Người ân cần chỉ bảo bằng tình cảm ấm áp như Cha với con.

Bà làm thủ kho, một mình một núi vàng của cách mạng như vậy đến năm 1950 thì chuyển công tác khác.

Công việc thầm lặng và sự đóng góp vô giá của vợ chồng bà Tống Minh Phương cho cách mạng đã được Nhà nước ghi nhận ngay trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp. Ngày 30-6-1952, Phó Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã ký tặng thưởng Huân chương Kháng chiến hạng Ba ghi công: "Ông và bà Tống Minh Phương đã tận tụy với sự nghiệp giải phóng dân tộc trong thời kỳ bí mật, đã cống hiến hết gia tài cho cách mạng". Năm 1996, bà được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Độc lập hạng Ba.

Bà Phương sống giản dị, thanh bạch. Từ một người Việt Nam yêu nước ủng hộ Việt minh ở Côn Minh những năm 1935, trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam năm 1948, đến nay đã 85 tuổi đời, 62 tuổi Đảng, bà vẫn giữ trong tim ánh sáng kỳ diệu mà Bác Hồ đã khai mở cho những người dân yêu nước. Bà tâm sự: - Tôi được may mắn nấu cơm, nuôi giấu Bác từ những ngày ở Côn Minh, sau lại được ở gần Bác trên Việt Bắc. Bây giờ, học tập và làm theo tấm gương đạo đức của Bác, tôi nghĩ không phải cao xa gì, mà làm theo ngay trong công việc giản dị hằng ngày, không xa hoa, lãng phí, không tham lợi...