Cấm thôi chưa đủ!

Gần 5 tháng trôi qua kể từ khi quy định cấm hút thuốc lá nơi công cộng có hiệu lực, tuy nhiên, lệnh cứ cấm, người cứ hút. Tại các nhà ga, bến xe người hút thuốc và bán thuốc vẫn tự do. Các công sở tuy dán biển "Cấm hút thuốc" nhưng vẫn nồng nặc khói thuốc. Nguyên nhân của tình trạng này có nhiều trong đó chủ yếu do lực lượng được giao quyền xử phạt như thanh tra chuyên ngành y tế - dược quá mỏng. Nghịch lý ở chỗ, lực lượng có thể quán xuyến công việc xử phạt hành vi vi phạm hút thuốc lá tại nơi bị cấm là bảo vệ của cơ quan tại địa điểm đó thì không được giao quyền xử phạt, chỉ được quyền nhắc nhở. Quy định này cũng chưa nêu rõ ràng về việc xử phạt như thế nào, biên lai thu phạt ra sao, nộp tiền phạt tại đâu...

Trong các biện pháp can thiệp làm giảm việc hút thuốc lá nói chung và hút thuốc lá tại nơi công cộng nói riêng thì việc tăng giá thông qua tăng thuế đối với các sản phẩm thuốc lá là cách làm hiệu quả nhất. Hiện Việt Nam là nước có giá thuốc lá thấp nhất trong nhóm nước có mức giá thuốc lá thấp nhất thế giới. Mức thuế thuốc lá tại Việt Nam chiếm chưa tới 45% giá bán lẻ thấp hơn nhiều so với mức khuyến cáo của thế giới là 65% đến 80%. Trên thực tế, giá các sản phẩm thuốc lá càng cao càng có khả năng ngăn cản những người chưa hút thuốc bắt đầu hút, khiến những người đang hút thuốc bỏ thuốc hoặc giảm lượng tiêu thụ.

Nhìn sang các nước bạn, chúng ta sẽ thấy sự khác biệt. Chẳng hạn, Nhật Bản cấm hút thuốc lá nơi công cộng từ năm 2004. Người vi phạm có thể bị phạt 2.000 yên (khoảng 0,5 triệu đồng Việt Nam). Chính phủ Nhật cũng đánh thuế cao đối với thuốc lá, một gói thuốc rẻ nhất ở Nhật có giá khoảng 70.000 VND. Singapore cấm hút thuốc lá tại các quán ăn có máy lạnh từ năm 1989. Đến năm 2006, Singapore tiếp tục cấm hút thuốc lá tại những nơi không có máy lạnh (tiệm cà phê, căng tin…). Mức phạt tối đa dành cho người vi phạm lên đến 1.000 đôla Singapore (khoảng 13.000.000 đồng). Với chính sách được thực hiện một cách nghiêm ngặt trên, tỷ lệ người hút thuốc ở các nước này giảm hẳn. Còn ta mới có lệnh chung chung nên hiệu quả chưa cao nếu cứ đà này, rất có khả năng lệnh cấm chẳng… cấm được ai.