Thách thức của sân khấu truyền thống

(HNM) - Hội diễn Sân khấu cải lương chuyên nghiệp toàn quốc tại TP Hồ Chí Minh vừa kết thúc. Theo ban tổ chức, hội diễn đã thành công vì có tới 28 vở diễn của các nhà hát cải lương trong Nam ngoài Bắc tham dự. Nội dung các vở diễn phong phú, các diễn viên trẻ không chỉ ca hay mà diễn cũng rất thuần thục. Các đêm diễn đều kín khán giả... có tuổi và dư âm sau mỗi đêm diễn cũng là khích lệ lớn với những người làm nghề.

Tuy nhiên, trong số 28 vở diễn thì số vở đề tài lịch sử chiếm khá nhiều. Có người cho rằng, dựng vở đề tài lịch sử dễ được huy chương hơn. Thực tế không phải như vậy, bởi dựng một vở diễn đề tài hiện đại để chiếm được tình cảm khán giả không dễ chút nào. Nếu đạo diễn non tay có thể dẫn đến đổ vỡ. Mặt khác, dựng vở đề tài lịch sử, khán giả ít nhiều cũng biết nên việc tiếp nhận là khá dễ dàng. Không chỉ sân khấu Cải lương mà sân khấu Chèo cũng trong tình trạng như vậy. Điều này phần nào lý giải vì sao Chèo hay Cải lương thường chọn đề tài lịch sử.

Ngay từ năm 1950, 1951, khi nhận thấy khán giả Cải lương đã quá chán các tuồng tích Trung Hoa, để thu hút khán giả, nhiều ông bầu đã đưa cái mới vào vở diễn. Nhân vật là các cô gái mặc váy tân thời, các chàng trai mặc com lê đeo cà vạt tán tỉnh nhau trên sân khấu. Thậm chí có vở diễn còn pha trộn cảnh đấu võ trên sân khấu hay chiếu vài cảnh trong phim Tác-zăng lên phông màn. Với các nhà soạn Chèo, khi miền Bắc tiến hành hợp tác hóa nông nghiệp, họ cố gắng viết về đề tài này với hình ảnh người nông dân mới. Và đến bây giờ, rất nhiều vở Chèo về đề tài đương đại được dàn dựng. Có thể thành công về nội dung nhưng thành công về nghệ thuật là rất hiếm. Bởi thế, nhắc đến nghệ thuật Chèo, người ta không thể không nhắc đến Lưu Bình - Dương Lễ, Quân Âm Thị Kính, ít ai nhớ đến các vở Chèo về đề tài hiện đại.

Theo các nhà nghiên cứu sân khấu truyền thống, do đặc điểm của Cải lương là tính bi lụy, còn Chèo mang tính hài hước, chế giễu nên phải có tích hay cốt truyện. Mặt khác, ca từ trong Cải lương mượt mà và hơi phóng đại; còn Chèo, dù là ngôn ngữ dân dã nhưng cũng rất chắt lọc nên đề tài hiện đại dù đáp ứng được cốt truyện song không dễ thể hiện khi ca. Khi diễn mà không lột tả hết tâm lý như kịch nói và ca không như hát đơn thì chắc chắn vở diễn đề tài đương đại sẽ khó có thể thu hút khán giả.

Đề tài hiện đại không dễ với hai loại hình này nhưng cần thiết phải tìm ra chìa khóa để mở. Nếu vở diễn không mang hơi thở của cuộc sống hôm nay thì tự thân Chèo hay Cải lương đã tách mình ra khỏi đời sống để đi vào bảo tàng. Đó là thách thức của sân khấu truyền thống.

Người Lái Đò