Chiều rộng và chiều sâu

(HNM) - Tại kỳ họp thứ sáu, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đánh giá cao kết quả điều hành của Chính phủ khi tạo ra sự phục hồi ấn tượng cho nền kinh tế. Tuy nhiên, Ủy ban nhận định, nền kinh tế vẫn tăng trưởng theo quy mô chiều rộng. Đây là hạn chế đáng kể nhất của nền kinh tế Việt Nam hiện nay, cũng là điều mà Chính phủ đang cố gắng điều chỉnh. Nhưng để thành công, cùng với Chính phủ, cần có sự chuyển mình trong từng "tế bào" của nền kinh tế.

Tăng trưởng theo chiều rộng là dựa vào sự tăng đầu tư, khai thác tài nguyên, sức lao động giá rẻ và một số yếu tố lợi thế khác. Tăng trưởng theo chiều sâu là dựa vào trình độ công nghệ, quản lý, từ đó nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả. Lấy dầu thô làm ví dụ: Trước đây, Việt Nam khai thác được bao nhiêu dầu thô đều đem đi xuất khẩu, thu ngoại tệ; tăng trưởng của nền kinh tế dựa vào nguồn thu dầu thô như thế thuần túy là theo "chiều rộng". Giờ đây, với sự ra đời của Nhà máy Lọc dầu Dung Quất, dầu thô được giữ lại một phần để chế biến trước khi đem tiêu dùng hoặc xuất khẩu, làm gia tăng giá trị tài nguyên; đây chính là nhân tố đem lại "chiều sâu" cho nền kinh tế. Nhiều năm nay, nền kinh tế Việt Nam tăng trưởng theo mô hình chiều rộng. Mục tiêu hiện tại và tương lai là tăng cường các nhân tố tăng trưởng theo chiều sâu, giảm sự phụ thuộc của nền kinh tế vào các nhân tố chiều rộng; nghĩa là phải tăng ngày càng nhiều tỷ lệ dầu thô được chế biến, (đem lại hiệu quả kinh tế cao hơn).

Thước đo hiệu quả đầu tư cho thấy mô hình tăng trưởng của nền kinh tế theo chiều rộng hay chiều sâu. ICOR là chỉ số phản ánh hiệu quả đầu tư, nghĩa là cho thấy để có thêm một đồng GDP thì cần bỏ ra bao nhiêu đồng vốn. Chỉ số này của Việt Nam hiện đang cao hơn năm 2008 (trên 8 điểm so với 6,66 điểm năm 2008), nghĩa là để có mức tăng trưởng như năm 2008, năm nay chúng ta sẽ phải bỏ ra nhiều vốn đầu tư hơn. Hiệu quả đầu tư của chúng ta đang sụt giảm. Muốn tăng hiệu quả đầu tư thì ngoài những yếu tố khách quan, tăng cường nội lực là đòi hỏi tất yếu. Ở tầm vĩ mô, tăng cường nội lực cho nền kinh tế là nâng cấp cơ sở hạ tầng (giao thông thuận tiện, điện đầy đủ...), cơ chế chính sách rộng mở kích thích được các thành phần kinh tế, thủ tục hành chính thuận lợi, đào tạo nhân lực hiệu quả... Đối với mỗi doanh nghiệp, tăng cường nội lực là tăng đầu tư trang thiết bị, máy móc, quy trình công nghệ hiện đại hơn, hiệu năng lớn hơn; quản lý, tổ chức sản xuất tốt hơn; công nhân giỏi... (tóm lại là nâng được năng suất và sức cạnh tranh của sản phẩm). Như vậy, để tăng hiệu quả đầu tư, không chỉ cần sự vào cuộc mạnh mẽ của cấp trung ương, mà mỗi địa phương, mỗi doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh trên cả nước đều phải chuyển mình, cùng hành động.

Chúng ta đang nói nhiều tới khái niệm "tái cấu trúc nền kinh tế". Đây là khái niệm "tuy hai mà một" với mục tiêu chuyển đổi mô hình tăng trưởng từ chiều rộng sang chiều sâu. Mà "tái cấu trúc nền kinh tế" hay chuyển đổi mô hình tăng trưởng nên bắt đầu từ đâu? Câu trả lời đơn giản là nên bắt đầu từ khu vực kinh tế nhà nước và đầu tư từ vốn nhà nước. Giữ vai trò quan trọng nhất, nhưng chuyển động chậm nhất là đặc điểm của khu vực kinh tế nhà nước và đầu tư từ vốn nhà nước nhiều năm qua. Đó là điều cần thay đổi càng nhanh càng tốt. Đó cũng là cơ hội để Nhà nước thể hiện vai trò khơi mào, tạo điều kiện và động lực cho các "tế bào" khác của nền kinh tế cùng chuyển mình hành động, tạo xung lực mới cho nền kinh tế.

Hà Vũ