Những "sự cố" văn hóa nghệ thuật năm 2008

Cuộc thi Hoa hậu Việt Nam 2008 đã có nhiều sự cố đáng tiếc xảy ra.

(HNM) - Bên cạnh những sự kiện văn hóa gây tiếng vang tốt thì năm 2008 cũng có khá nhiều sự cố gây bức xúc trong dư luận. Chúng tôi xin điểm lại một số sự cố trong năm với mong muốn những đổ vỡ này là bài học cho các hoạt động văn hóa nghệ thuật trong năm 2009.

Sự cố Hoa hậu Việt Nam 2008

Vụ việc Hoa hậu Thùy Dung chưa tốt nghiệp THPT và những lùm xùm xung quanh cuốn học bạ của tân hoa hậu gây "vết đen" trong lịch sử 20 năm cuộc thi Hoa hậu Việt Nam, Thanh tra Bộ VH-TT&DL đã kết luận cuộc thi vi phạm quy chế và ban tổ chức bị xử phạt. "Hậu trường" của thi hoa hậu đã bị phô bày qua vụ việc này khi ban tổ chức "ngắm" trước người đẹp cho ngôi vị cao nhất và những màn trình diễn trên sân khấu, kể cả ứng xử, chỉ là… phụ.

Lật tẩy "văn hóa" FPT

Không ít "cư dân" FPT thường tự hào về "vương quốc riêng" với thứ văn hóa "sờ - ti - cô" (STCo, viết tắt của sáng tác công ty) đề cao tinh thần tự do sáng tạo. Tạp chí Chúng ta của FPT ra lò mỗi tuần một số với tinh thần ấy. Sách đỏ STCo bao gồm 4 tuyển tập, trong đó, Giai điệu STCo được xem là chìa khóa làm nên thành công cho văn hóa cộng đồng FPT. Đề cao văn hóa doanh nghiệp và chú trọng đề cao bản sắc riêng, họ tự hào và tuyên bố, FPT "là sự lựa chọn, là điểm đến của thế hệ trẻ Việt Namngày nay…".

Thế nhưng, ranh giới giữa sự sáng tạo và chuẩn mực của hệ thống đạo đức thường rất mong manh. Sự cố sinh viên FPT Arena "múa khỏa thân" trên sân khấu giữa đông đảo quan chức FPT và khách mời trong hội diễn kỷ niệm 20 năm thành lập FPT cùng với việc xuyên tạc hàng loạt bài hát cách mạng đã gây làn sóng phản ứng khá mạnh mẽ. Thanh tra Sở VH-TT&DL Hà Nội đã xử phạt vi phạm hành chính đối với ban tổ chức 4 triệu đồng (mức tối đa trong khung xử phạt).

Bài hát Việt… đạo nhạc

Bài hát Việt ra đời được coi là đối trọng để đẩy lùi nhạc chế, nhạc nhái… tràn lan trên thị trường nhưng đến lúc chính nó trở thành… nạn nhân. Ca khúc Mưa của Minh Vương bị cư dân mạng phát hiện "đạo nhạc" Hàn Quốc. Ca khúc này đã nhận giải thưởng Bài hát Việt được yêu thích nhất trong liveshow tháng 7 nhưng người nhận giải đã trả lại giải thưởng với lý do ca khúc "không phù hợp với tiêu chí của chương trình"(!?). Nhạc sỹ Anh Quân - thành viên Hội đồng thẩm định cho rằng: Để hạn chế và đẩy lui tình trạng "đạo nhạc", các cơ quan chức năng nên ban hành văn bản quy chuẩn rõ ràng, khoa học về giai điệu, về số nốt, về trường độ, cao độ, hòa thanh... ở mức độ giống nhau thế nào thì bị coi là "đạo". Tuy nhiên, theo nhạc sĩ Anh Quân "cái chính vẫn là sự tự trọng và ý thức tự giác của người làm nghề”.

Đường lên đỉnh Olympia… xuống dốc

Vụ việc liên quan đến entry trên blog của thầy giáo Nguyễn Anh Tuấn, giáo viên Trường phổ thông Chuyên Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang sau khi dự buổi ghi hình trận chung kết tháng Đường lên đỉnh Olympia để phát sóng vào dịp Tết Nguyên Đán Kỷ Sửu - 2009. Câu hỏi đã sử dụng trong các chương trình trước nhưng do thao tác thủ công nên vẫn "lọt" vào bộ câu hỏi thi quý và việc bấm chuông giành quyền trả lời câu hỏi trục trặc gây hiểu nhầm và bức xúc cho người chơi và khán giả tại trường quay. Entry của thầy Tuấn được phát tán rất nhanh trên mạng và gây nên những phản ứng trái chiều trong cộng đồng mạng. Người nhà đài thừa nhận, từng có rất nhiều lần tranh cãi, thậm chí là khiếu kiện liên quan đến Đường lên đỉnh Olympia trong 9 năm thực hiện chương trình. Việc trả lời đúng đáp án trong khoảng thời gian nhất định mới có ý nghĩa "thi tài", nhưng những trục trặc về câu hỏi và bấm chuông khiến người ta nghi ngờ về kết quả của cả những người dự thi trước đây! Vụ việc đã được dàn xếp… ổn thỏa. Thầy Tuấn được mời đến thăm trường quay nơi ghi hình Đường lên đỉnh Olympia và giao lưu với độc giả trang web của Đài. Thầy Tuấn cũng thay đổi thái độ nhưng hậu trường của một chương trình truyền hình có uy tín tồn tại suốt

9 năm nay đã có dịp bộc lộ.

Người ta dễ dàng thấy những bất cập của nó.

Linh hồn đánh mất…linh hồn

Liên quan đến hậu trường của các chương trình truyền hình là vụ việc về bộ phim tài liệu Linh hồn Việt cộng phát sóng trên VTV1 vào dịp 27-7 vừa qua. Sau khi phát sóng, bộ phim nhận được sự đồng cảm từ rất nhiều phía. Nhưng chẳng lâu sau đó, các đồng nghiệp làm thời sự ở Đài PTTH Gia Lai đã phát hiện bộ phim phạm sai lầm nghiêm trọng khi dàn dựng, thêm thắt quá nhiều nội dung, cộng với cách nhìn nhận chủ quan của đạo diễn khiến cho câu chuyện phim bị sai lệch hoàn toàn. Đau xót hơn, cách làm phim "duy ý chí" và không tôn trọng sự thật khách quan dẫn đến một thực tế, những người trong phim buộc phải làm sai với những gì mà đáng lẽ ra họ có thể làm để tìm ra sự thật trong hành trình đi tìm hài cốt liệt sĩ. Cách làm phim tài liệu ỷ lại lời bình, dùng lời bình bù lấp cho cảnh quay và cóp nhặt hình ảnh để minh họa cho câu chuyện đã bộc lộ những nhược điểm.

Phải chăng, Linh hồn Việt cộng - một bộ phim gây chú ý trong dư luận - thì những khiếm khuyết ấy mới có dịp bộc lộ, còn những bộ phim trước đây, vẫn cách làm này, thì sao?

Truyện cổ tíchbị biến dạng

Nhà xuất bản Mỹ thuật phát hành hai cuốn Cô bé tí hon, một thuộc Tủ sách vườn cổ tích, một nằm trong xê-ri Xứ sở diệu kỳ.

Tuy nhiên, hai Cô bé tí hon lại khiến các em nhỏ "hoang mang", bởi nội dung giống nhau tới khoảng 70%. Tương tự, hai cuốn truyện cổ tích cùng tựa Ba chú lợn con, một của NXB Kim Đồng, một của NXB Mỹ thuật, song nội dung không hoàn toàn giống nhau. Cuốn thứ nhất kể rằng, trong ba chú lợn, hai lợn anh rất lười nhác, chỉ có chú út chăm chỉ. Nhưng ở cuốn thứ hai, câu chuyện bị đảo ngược khi chú lợn cả được khen chăm ngoan, trong khi hai lợn em vô cùng lười biếng... Nội dung các câu chuyện cổ tích phần nào bị thiếu hụt, thậm chí sai lệch hẳn so với nguyên gốc. Truyện tranh dựng hình Tấm Cám (NXB Đồng Nai), lại không có những câuthần chú: "Bống bốngbang bang/Lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta/ Chớ ăn cơm hẩm cháo hoa nhà người" hay "Thị ơi thị rơi bị bà/ Bà đểbà ngửi chứ bà không ăn"... khiến trẻ em không biết nguyên gốc của chuyện cổ tích thế nào.

Theo nhà phê bình Nguyễn Hòa, hiện tượng "phản văn hóa" có thể gây tác hại khôn lường đối với tiến trình phát triển xã hội, đẩy tới sự tha hóa con người và việc phê phán các sự vật - hiện tượng "phản văn hóa" trong thời gian gần đây một mặt cho thấy các tiêu chí, chuẩn mực văn hóa lành mạnh vẫn giữ vai trò chủ động trong sinh hoạt xã hội, mặt khác cho thấy dư luận nghiêm túc không bao giờ đồng tình với các sản phẩm như vậy.

Hoàng Giang Sơn