Nhiều nguy cơ khi bệnh tâm thần phân liệt tái phát

Theo các bác sĩ của Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai), với sự tiến bộ trong điều trị và thuốc, nhiều bệnh nhân tâm thần phân liệt có thể hòa nhập tốt với cộng đồng. Tuy nhiên, việc không tuân thủ thuốc và điều trị khiến gia tăng tỷ lệ tái phát bệnh. Hậu quả, nếu không phát hiện sớm, bệnh nhân sẽ xuất hiện hoang tưởng, ảo giác, kích động… dễ gây tổn hại bản thân và người xung quanh.

Không tuân thủ điều trị, tỷ lệ tái phát khoảng 70%

Thời gian gầy đây, số lượng bệnh nhân tâm thần đến khám tại Viện Sức khỏe tâm thần có xu hướng gia tăng, trong đó có tâm thần phân liệt.

Điển hình như trường hợp của nam bệnh nhân N.V.H (32 tuổi, ở Nam Định) làm nghề cắt tóc và chưa lập gia đình. Cách đây 2 năm, người nhà nhận thấy, H có biểu hiện chậm chạp hơn, ít nói, hay mệt và ngại giao tiếp. Người nhà cho rằng, bệnh nhân bị trầm cảm và muốn đưa đi khám nhưng H không đồng ý.

Tình trạng này kéo dài khoảng 2 tháng, bệnh nhân nghỉ làm, sinh hoạt một mình trong phòng, không tiếp xúc với ai và hay cáu gắt. Thậm chí, anh H luôn cho rằng, người nhà đang theo dõi, âm mưu hại mình. Bệnh nhân thường lẩm bẩm một mình như đang nói chuyện với ai đó, có lúc sợ sệt, có lúc giận dữ phản ứng, chửi bới, đập phá đồ đạc. Lúc này, gia đình cưỡng chế đưa H vào viện. Tại đây, bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh tâm thần phân liệt.

Tại Viện Sức khỏe tâm thần, H được điều trị kéo dài trong 25 ngày và tình trạng đã cải thiện. Bệnh nhân hòa nhập với cộng đồng, đi làm trở lại. Tuy nhiên, cho rằng mình đã khỏi bệnh, H đã dừng tái khám và tự ý dừng thuốc khoảng 4 tháng. Một thời gian sau, bệnh nhân gặp nhiều mâu thuẫn, căng thẳng trong công việc nên thường đi uống rượu. Sau đó, H tái phát bệnh với biểu hiện như đợt đầu tiên. Thậm chí, bệnh nhân còn luôn nghe thấy tiếng nói trong đầu mình là kẻ kém cỏi, vô dụng…

Bác sĩ chuyên khoa II Ngô Văn Tuất, Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, tâm thần phân liệt là bệnh loạn thần nặng. Bệnh tiến triển từ từ, có khuynh hướng mạn tính. Bệnh nhân bị tâm thần phân liệt thường có triệu chứng tách dần khỏi cuộc sống bên ngoài, thu dần vào thế giới bên trong, tình cảm khô lạnh, học tập và làm việc sút kém, hành vi, ý nghĩ lạ kỳ, khó hiểu.

Đề cập cơ chế gây bệnh, các bác sĩ cho hay, có nhiều lý do như giải phẫu sinh lý não, hoạt động sinh hóa não, di truyền, tâm lý xã hội... Vì vậy, có khả năng cha mẹ mắc bệnh di truyền sang con.

Đặc trưng tâm thần phân liệt là tiến triển các đợt loạn thần. Khả năng tái phát của bệnh rất cao; tỷ lệ này dao động từ 50-92% trên toàn cầu. Tỷ lệ tái phát ở bệnh nhân tâm thần phân liệt sau đợt loạn thần đầu tiên trong 5 năm đầu tới 80%. Bệnh nhân có thể có một hoặc nhiều lần tái phát.

Nguyên nhân của việc tái phát bệnh tâm thần phân liệt, qua các nghiên cứu cho thấy, đối tượng không tuân thủ thuốc trong năm đầu, tỷ lệ tái phát khoảng 70%. Trong khi nếu tuần thủ dùng thuốc năm đầu, tỷ lệ tái phát khoảng 40%. Nếu tiếp tục tuân thủ thuốc sau 1 năm, tỷ lệ tái phát dưới 20%.

Nhiều nghiên cứu cho thấy, lạm dụng chất kích thích tăng nguy cơ tái phát bệnh và nhập viện điều trị. Các nghiên cứu dịch tễ cũng ghi nhận, 47% bệnh nhân tâm thần phân liệt có tình trạng lạm dụng chất kích thích khác nhau. Trong đó, 50% bệnh nhân tâm thần phân liệt có lạm dụng rượu và trên 70% lạm dụng nicotin.

9 dấu hiệu phát hiện sớm bệnh tái phát

Theo bác sĩ chuyên khoa II Vương Đình Thủy, Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai), khi bệnh nhân tâm thần phân liệt xuất hiện càng nhiều đợt tái phát thì tổn thương não càng nhiều. Hơn nữa, khi bệnh càng tái phát nhiều thì thời gian điều trị càng kéo dài. Hậu quả, ở giai đoạn cấp, bệnh nhân sẽ xuất hiện hoang tưởng, ảo giác, kích động, nghĩ người khác hại mình… dẫn đến dễ gây tổn hại đến bản thân và người xung quanh. Thậm chí, bệnh nhân sẽ đối diện nguy cơ tự sát.

Bác sĩ chuyên khoa II Ngô Văn Tuất cũng chỉ ra rằng, thách thức lớn đối với những người bị bệnh tâm thần phân liệt là sự kỳ thị. Sự kỳ thị này xuất phát ở cả những người thân, gây ra tác động tiêu cực đến nhận thức người bệnh, khiến họ tự ti, căng thẳng, thậm chí không muốn nhập viện điều trị.

“Hiện nay, với sự tiến bộ trong điều trị và thuốc, nhiều bệnh nhân tâm thần có thể hòa nhập tốt với cộng đồng. Tôi từng điều trị cho một bệnh nhân gần 50 tuổi, điều trị tâm thần phân liệt vài năm nay nhưng vẫn làm việc, tư vấn tài chính bình thường. Khi có đợt bùng lên, bệnh nhân phát hiện sớm và chỉ phải điều trị ngắn ngày. Việc phát hiện sớm các đợt tái bùng phát của bệnh có ý nghĩa rất quan trọng”, bác sĩ Tuất chia sẻ.

Các bác sĩ cho biết, có 9 dấu hiệu sớm khi bệnh tâm thần phân liệt tái phát, gồm: Thay đổi thói quen ngủ; thay đổi thói quen ăn uống; suy nghĩ kỳ quái, khó hiểu; mất năng lượng; cảm giác lo lắng, trầm cảm hoặc tức giận; giảm chú ý vệ sinh bản thân; xa cách, thu mình khỏi xã hội; mất hứng thú với những thứ từng được hưởng; ảo giác hay hoang tưởng.

Do đó, các bác sĩ cảnh báo, cần biết các dấu hiệu tái phát sớm để đưa bệnh nhân tới cơ sở khám, chữa bệnh chuyên khoa.