''Cha mẹ cần tiếp tục trưởng thành theo sự lớn lên của con cái''

- Thưa PGS.TS Lê Thị Bích Hồng, từng có rất nhiều năm làm cố vấn tâm lý tại Tổng đài 1088 - “Nhịp cầu tư vấn”, bà đánh giá như thế nào về mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái trong cuộc sống hiện đại ngày nay?

- Tôi cho rằng, đã làm cha mẹ, dù ở thời kỳ nào thì cũng rất thương con, chỉ khác nhau ở cách thể hiện. Như hiện nay, trước nhiều biến động của cuộc sống hiện đại, sự quan tâm của bố mẹ dành cho con cái còn bao gồm cả những lo lắng: Lo lắng sao cho con bắt kịp với bạn bè, lo bảo vệ con khỏi những luồng văn hóa độc hại, những nguy hiểm thường trực luôn hiện hữu quanh con...

Bên cạnh đó, khi cuộc sống ngày càng có nhiều biến đổi theo xu hướng cởi mở, giao lưu nhiều hơn với thế giới bên ngoài, trẻ em được tiếp cận với nhiều cái mới nên cách sống, cách suy nghĩ của trẻ em cũng khác. Trẻ có ý thức về bản thân nhiều hơn, có ý thức muốn khẳng định mình nhiều hơn so với thế hệ cha mẹ chúng. Chính vì thế, làm cha mẹ trong cuộc sống hiện đại là phải chịu nhiều áp lực.

Đặc biệt, khi bước vào giai đoạn dậy thì và trưởng thành, giữa cha mẹ và con cái sẽ bắt đầu hình thành khoảng cách. Ở độ tuổi này, con bắt đầu hình thành cái tôi, có suy nghĩ và quan điểm riêng. Tính cách của trẻ cũng sẽ có sự thay đổi và định hình rõ rệt. Khi nhu cầu khẳng định cái tôi của trẻ gặp phải sự can thiệp quá sâu của cha mẹ, các em cảm thấy ngột ngạt trong vòng tay bao bọc ấy.

Ngược lại, nếu cha mẹ thờ ơ không để ý, lơ là không quan tâm thì vô tình đẩy các bạn trẻ vào sự cô đơn, có thể gây nhiều hệ lụy đáng tiếc. Thế cho nên, mức độ quan tâm thế nào, quan tâm bao nhiêu là cả một nghệ thuật. Cha mẹ thời kỳ hiện đại bắt buộc phải trở thành bố mẹ thông thái, quan sát con, định hướng cho con chứ đừng quan tâm quá sâu vào đời sống của con, bởi chính điều ấy càng tạo ra sự ngăn cách giữa cha mẹ và con cái. Con sẽ luôn cảm thấy phải đề phòng cha mẹ, thấy việc tâm sự, chia sẻ với cha mẹ không còn dễ dàng.

- Theo bà, khoảng cách thế hệ hình thành giữa bố mẹ và con cái có nguyên nhân do đâu?

- Khoảng cách thế hệ bắt nguồn từ việc lấy cách nghĩ, lối sống của thế hệ trước áp đặt cho lối sống, cách nghĩ của thế hệ sau. Ví dụ, theo cách nghĩ của thế hệ trước, bố mẹ luôn có quyền dạy bảo và con cái phải nghe lời, họ tự cho mình quyền quyết định mọi việc thay con hoặc luôn áp đặt, bắt con phải sống theo mong muốn của mình. Tuy nhiên, thế hệ "Gen Z" hiện nay có điều kiện được hưởng những điều tốt đẹp về mọi mặt của đời sống nên cách nghĩ, cách đánh giá vấn đề, quan điểm sống rất khác so với thế hệ bố mẹ chúng, thế hệ cách chúng hơn 20 năm.

Chính vì thế, việc tiếp thu các luồng văn hóa mới, xu hướng thời trang, kiểu tóc, cách hưởng thụ cuộc sống của chúng sẽ khác với bố mẹ. Và, nếu nhìn theo góc nhìn của bố mẹ, họ sẽ thấy con cái mình ăn mặc dị hợm, nghe những loại nhạc “không giống ai”, sống không biết tiết kiệm... Đối với họ như thế là hư hỏng, là không ngoan. Nếu cứ tiếp diễn tình trạng chênh lệch về quan điểm, lối sống, cách nghĩ này trong một thời gian dài thì sẽ tạo một khoảng cách rất lớn giữa hai thế hệ bố mẹ và con cái.

- Bà có cho rằng làm cha mẹ cũng cần phải học không?

- Theo tôi, cha mẹ nào cũng cần phải tiếp tục trưởng thành theo sự lớn lên của con cái. Chúng ta hiểu rằng, khi trở thành bố mẹ, ai cũng có trong mình một bản năng làm bố mẹ, đó là bản năng gắn kết, yêu thương với những đứa con của mình.

Tuy nhiên, bên cạnh bản năng, tôi cho rằng các bậc làm cha mẹ cần trang bị thêm cho mình những kiến thức cơ bản để có thể tìm một cách giao tiếp, kết nối phù hợp nhất với con của mình. Chính vì thế, ngoài việc học cách chăm con về mặt dinh dưỡng, sức khỏe, các phụ huynh có thể học làm cha mẹ bằng cách đọc những thông tin trên mạng (website của những cơ quan uy tín, các trang fanpage, kênh YouTube mà mình cho là hữu ích); mua sách dạy cách chăm sóc con về tâm lý, tình cảm, phát hiện sớm những sang chấn tâm lý, học nắm bắt tâm tư, tình cảm của con thông qua các khóa học hoặc bằng những trải nghiệm hằng ngày khi tiếp xúc với con. 

- Theo bà, các bậc làm cha mẹ ngày nay cần làm gì để tăng tính kết nối với con mình?

- Để tăng tính kết nối, cha mẹ hãy là bạn của con, đồng hành cùng con bởi vì khi không phải là một người bạn tốt, con sẽ chẳng chia sẻ và cha mẹ sẽ không có cơ hội hiểu được những gì con nghĩ. Hãy dành thời gian bên con bởi thứ mà trẻ cần không phải chỉ là vật chất đủ đầy, mà còn được ngồi bên cha mẹ, được cha mẹ hỏi han và chia sẻ.

Việc cha mẹ thường xuyên trò chuyện cùng con là liệu pháp tinh thần quý giá nhất đối với mỗi đứa trẻ, nhất là trẻ đang ở tuổi mới lớn. Thêm vào đó, để thu nhỏ khoảng cách thế hệ, cha mẹ và con cái phải có ý thức đặt mình vào vị trí của người kia để thấu hiểu nhiều hơn, đừng áp đặt con theo mong muốn của mình bởi khi bị áp đặt con sẽ sống thu mình lại, sẽ không chia sẻ và luôn cảm thấy không an toàn ngay cả trong chính ngôi nhà của mình.

Đặc biệt, nhiều bậc cha mẹ than rằng, họ không thể nào ngồi nói chuyện với con quá 5 phút. Đó không phải do sự khác biệt về tuổi tác hay tư duy, mà do bạn đã không quan tâm đến lời nói của trẻ, hoặc luôn gạt đi mọi ý kiến của trẻ. Nhiều cha mẹ thường chăm chú xem ti vi hay điện thoại khi trẻ tâm sự khiến chúng cảm thấy không được tôn trọng, dần dà, trẻ không còn hứng thú tâm sự bất cứ chuyện gì với cha mẹ nữa.

- Trân trọng cảm ơn bà!