Phù Lỗ xưa và nay
Xã hội - Ngày đăng : 08:27, 04/02/2007
Làng Phù Lỗ Đông - Đoài, xưa gọi là Kẻ Sọ. Cáitên này gắn liền với truyền thuyết xưa, nay còn đền Sọ thờ Thánh Dóng, thuộcPhù Lỗ, xã Anh hùng LLVTND. Nằm trong vùng tụ cư của dân Việt cổ,có thể gọi đây là một làng khoa bảng vì truyền nhiều đời, nhiều người đỗ đạt, ra làm quan. Bởi thế có câu “Quan Kẻ Sọ như lọ Thổ Hà”, ý nói rõ truyền thống văn hiến nơi đây.
Ba dòng khoa bảng chính ở Phù Lỗ làhọ Nguyễn nhà ông Nguyễn Văn Hạp, họ Đoàn nhà ông Đoàn Tư và họ Trịnh nhà ông Trịnh Lung.
Đối với họ Nguyễn, người đời còn lưu lại câu “tứ đại đồng khoa” (bốn đời đều đỗ đạt). Đó là Nguyễn Tịnh, đỗ Đệ tam đồng tiến sỹ năm 1475,chức Đô cấp sự trung; Nguyễn Dương Hiến, đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sỹ năm 1475,chức Thiêm đô ngự sử ; Nguyễn Thận Lễ đỗ đệ tam giáp đồng tiến sỹ năm 1487 (đều có têntrênbiatiếnsỹ Văn Miếu). Và Nguyễn Đôn Mạc đỗ Đệ nhị giáp đồng tiến sỹ năm 1547,chức Hàn lâm (theo gia phả)...
Dòng họ Đoàn di cư từmiền Trung ra, cùng gốc vớinguyên Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Đoàn Khuê. Tổ tiên họ Đoàn di cư rakhai khẩn đất hoang trồng cây. Con cháu hiển đạt có Đoàn Công, tựNghiêm chính, đỗ Cử nhân năm 1608,chức Điển lại huyện Tùng Dương; Đoàn Phú Công tựVăn Chất, đượcphong “Độc tiền kim từvĩnh lộc Đại phu hàn lâm kim tu” năm 1696.Đoàn Trú đỗ Cử nhân năm 24 tuổi - 1738, đỗ Đình nguyên đệ nhị giáp tiến sỹ năm 32 tuổi- 1746, chức Tả thị lang, tước Hầu (ghi trongbiaVăn miếu). Con cả ông là Đoàn Kiều làm án sát Thái Nguyên, người cháu nộilà Đoàn Nghi làm tổng trấn Sơn Tây...
Dòng họ Trịnh có ông tổgia nhập quân đội triều Lê đánh giặc, mất ở Phù Lỗ, con cháu từ Thanh Hóa ra chịu tang và định cư luôn ở đây. Họ Trịnh có bốn Tiến sỹ võ là: Trịnh Tự Đình, Trịnh Tự Hiếu, Trịnh Tự Thuần (tức Thuận), Trịnh Tự Thức. Gia phả ghi lại các ông hiển đạt thời sau là Trịnh Tự Đình, Trịnh Tự Lập, Trịnh Bảo, Trịnh Tự Quyền...
Điều đặc biệt nhất ở Phù Lỗ là việc cóhai vợ chồng bà Ngô Chi Lan và ông Phù Thúc Hoành (người Phù Xá Đoài gần kề) đều làm quan. Bà vợ tự Quỳnh Hương do học rộng tài cao nên dù thời phong kiến trọng nam khinh nữ nhưng vẫn được vua Lê vời vào dạy học chocung phi, phong chức Tề gia Nữ học sỹ. Làng hiện còn ngôi đền thờ, con cháu vẫn thường xuyên hương khói.
*
* *
Tôi đến Phù Lỗ giữa lúc phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” (TDĐKXDĐSVH) đang sôi nổi. Tất cảthống nhất việc xây dựng TT văn hóa thể thao làng. Trưởng khu hành chính Lê Văn Thi kể:
- Dễ trăm lần không dân cũng chịu... Dân đã thông suốtthì công việc thuận lắm. Tất cả các gia đình đều có kế hoạch tiết kiệm chi tiêu đóng góp cho làng. Ông Hạnh, ông Bộ góp cả chục triệu đồng. Cụ Đắc, chi hội trưởng người cao tuổi lăn lộn chỉ đạo công việc. Đoàn thanh niên là nhân tố tích cực nhất. Vậy là khu TT văn hóa - thể thao làng ra đời, với ngôi đình to đẹp vào loại nhất vùng, sân chơi, thi đấu... Chùa Vạn Phúc tiếp theo cũng được dựng không kém phần to đẹp để thỏa mãn nhu cầu tâm linh của bà con trong vùng.
Phát huy kết quả, làng lại phát động làm kiên cố đường làng ngõ xóm. Ngõ nhà chủ tịch UBND xã Lê Tiến Dũng đổ bê tông mở đầu, mỗi hộ đóng 600.000đ. Doanh nhân trẻ Trần Văn Hạnh góp cả chục triệu. Nhờ thế, 180m đường trục chính và 300m ngõ phụ đã được đổ bê tông thành công cả. Những lúc trời mưa các ngõ khác lầy thụt, nước ăn chân, bẩn xe cộ... thì ngõ anh Dũng khô ráo sạch sẽ sung sướng lắm. Điều này làm cả làng sốt ruột. Từng đoạn, từng đoạn đường được hoàn thành, tổng cộng hàng nghìn mét cả làng.Ông Toàn, ông Huynh khó khăn, bán cả bê non để góp tiền xây ngõ. Nhiều nhất là ông Đản 15 triệu và ông Bộ 40 triệu.
Đường đi trước, điện đi sau. Lưới điệnđược củng cố lại đạt tiêu chuẩn, ngoài đường thắp bóng nê-ông. Người làng bảo bước trên đường giờ sao mà sướng, sáng trưng, rực rỡ, nhà cửa toàn nhà tầng và nhà ngói. Để nâng cao hơn nữa chất lượng sống,làng tạo mọi điều kiện có thể để dân phát huy tính năng động sáng tạo, làm giàu cho mình và góp phần xây dựng quê hương. Điển hình về giỏi giang làm ăn có ông Bộ kinh doanh tổng hợp, ông Hạnh, nhà doanh nghiệp trẻ, ông Sơn chuyên làm vườn, cây con giống,ông Dự chăn nuôi lợn, cá, ông Đản kinh doanh chè; nhà Tiến Lợi, Nhàn thì chuyên doanh máy xay xát... Làngcó trên 50 hộ giàu có, số nghèodưới 3%, mà họ cũngcó nhà ngói, đủ ăn, con cái được đi học.
Nhằm từng bước đem lại lối sống văn minh tiến bộ cho bà con, lãnh đạo làng đã phát động góp ý kiến xây dựng quy ước làng văn hóa, quy chế dân chủ. Từng điều khoản của quy ước đang được áp dụng có hiệu quả vào đời sống, nhất là việc cưới, việc tang, hết cảnh khóc mướn, lăn đường hay các hủ tục khác.
Nằm trong xã Phù Lỗ Anh hùng LLVTND,làngkhoa bảng Phù Lỗ đang phát huy truyền thống hiếu học, đem tài năng ra giúp đời. Dù ở lại với đất lề quê thói hay lập nghiệp xa đâu đâu, ai cũng mong muốn sống tích cực, xây dựng quê hương ngày một giàu đẹp, văn minh hơn.
Nguyễn Toàn