Chính sách cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo: Cần được bổ sung và hoàn thiện

Doanh nghiệp là trung tâm

Nước ta đang bước vào giai đoạn mới của phát triển kinh tế, cần phải tập trung nhiều hơn cho việc nâng cao năng suất lao động, thông qua đổi mới công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Theo Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội Lê Quân, là một trong những trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học và công nghệ hàng đầu đất nước, Đại học Quốc gia Hà Nội luôn chú trọng mục tiêu làm chủ trong việc chuyển giao, ứng dụng công nghệ phục vụ tăng trưởng kinh tế, phát triển văn hóa, xã hội. Nhà trường đã ban hành Chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo giai đoạn 2021-2030. Mới đây, nhà trường đã thành lập Kênh hợp tác và phát triển doanh nghiệp. Đây là điểm kết nối cung - cầu khoa học và công nghệ giữa Đại học Quốc gia Hà Nội với các doanh nghiệp trong và ngoài nước, các khu công nghệ cao, khu đô thị sáng tạo của thành phố Hà Nội. Hiện tại, nhà trường có khoảng 175 sản phẩm khoa học và công nghệ tiềm năng, có khả năng chuyển giao và thương mại hóa.

Còn theo Phó Cục trưởng phụ trách Cục Ứng dụng và Phát triển công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) Phạm Thế Dũng, với tinh thần lấy doanh nghiệp làm trung tâm của đổi mới công nghệ, đổi mới sáng tạo, chương trình đổi mới công nghệ quốc gia đã tập trung đầu tư có trọng tâm, trọng điểm vào các ngành: Nông nghiệp, Công nghiệp, Y - Dược, nhằm nâng cao năng lực khoa học và công nghệ quốc gia, năng lực hấp thu công nghệ của doanh nghiệp. Cùng với đó tạo ra các sản phẩm chủ lực, sản phẩm trọng điểm theo chủ trương, định hướng của Nhà nước; hình thành và phát triển các sản phẩm, hàng hóa thương hiệu Việt, có khả năng cạnh tranh về chất lượng và giá thành.

Là doanh nghiệp khoa học và công nghệ đầu tiên nuôi trồng thành công đông trùng hạ thảo tại Việt Nam, Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Dược thảo Thiên Phúc Nguyễn Thị Hồng cho biết, nhờ sự hỗ trợ của Sở Khoa học và Công nghệ Hà Nội và Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ), Công ty cổ phần Dược thảo Thiên Phúc đã đổi mới công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm đông trùng hạ thảo, mang lại nhiều giá trị to lớn cho doanh nghiệp. Hiện, công ty đã có 2 mô hình nuôi trồng đông trùng hạ thảo quy mô lớn tại Lâm Đồng và Hà Nội.

Tuy nhiên, Tiến sĩ Chử Đức Hoàng (Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia) cho rằng, tiềm lực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của đa số doanh nghiệp còn yếu; các chính sách thúc đẩy, khuyến khích doanh nghiệp hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa tác động đủ lớn. Bên cạnh đó, nhiều doanh nghiệp còn hạn chế trong nhận thức về vai trò của công nghệ, đổi mới công nghệ, chưa có nhiều kinh nghiệm xây dựng, triển khai các đề tài, dự án đầu tư đổi mới công nghệ hỗ trợ từ ngân sách nhà nước. Nhiều doanh nghiệp cũng chưa quan tâm đến việc trích lập quỹ cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Qua khảo sát của Bộ Khoa học và Công nghệ cho thấy, các doanh nghiệp Việt Nam chỉ chi 1,6% doanh thu hằng năm cho hoạt động nghiên cứu và phát triển, thấp hơn nhiều quốc gia trong khu vực, như: Philippines (3,6%), Malaysia (2,6%). Đặc biệt, có tới 80% doanh nghiệp chưa hợp tác với đơn vị, tổ chức khác để thực hiện các hoạt động đổi mới sáng tạo.

Giúp doanh nghiệp có “chỗ dựa” 

Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định, phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là quốc sách hàng đầu, đóng vai trò đột phá chiến lược trong giai đoạn mới, là động lực chính để thúc đẩy tăng trưởng, tạo bứt phá về năng suất, chất lượng, hiệu quả. 

Theo Tiến sĩ Chử Đức Hoàng (Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia), trong giai đoạn 2021-2025, các doanh nghiệp có vai trò dẫn dắt về công nghệ cần được khuyến khích về cơ chế, chính sách, hành lang pháp lý và hỗ trợ tín dụng để hoạt động nghiên cứu, phát triển, đổi mới công nghệ theo chuỗi giá trị sản xuất sản phẩm chủ lực, sản phẩm quốc gia, sản phẩm công nghệ cao, ươm tạo công nghệ, phát triển công nghệ mới và mô hình kinh doanh.

Còn Giáo sư, Tiến sĩ Mai Trọng Nhuận, Chủ tịch Hội đồng Bảo đảm chất lượng, Đại học Quốc gia Hà Nội đề nghị, cho phép thí điểm mô hình đầu tư mạo hiểm. “Đầu tư mạo hiểm sẽ thúc đẩy phát triển sản phẩm mới trên nền công nghệ mới, mang tính mở đường. Cần có “bà đỡ” về mặt chính sách đầu tư mạo hiểm, giúp doanh nghiệp có “chỗ dựa”, từ đó tự tin tạo ra sản phẩm hiệu quả hơn”, Giáo sư, Tiến sĩ Mai Trọng Nhuận nói.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt thông tin, Bộ đang thực hiện tái cơ cấu các chương trình, nhiệm vụ khoa học và công nghệ với mục tiêu cung cấp các hỗ trợ đồng bộ, từ hoạt động tìm kiếm, xác định nhu cầu công nghệ đến hoạt động chuyển giao, ứng dụng, đổi mới công nghệ và đổi mới sáng tạo. Cùng với đó, Bộ đã ban hành nhiều chính sách tăng cường hỗ trợ doanh nghiệp thông qua Quỹ Đổi mới công nghệ quốc gia, Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia. Bộ đã ban hành Thông tư số 05/2022/TT-BKHCN hướng dẫn sử dụng Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp sử dụng hiệu quả kinh phí đầu tư cho công nghệ.