Phát triển KH-CN phục vụ sự nghiệp CNH-HĐH Thủ đô

Phát biểu tại hội nghị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Phạm Quang Nghị nhấn mạnh: "Trước yêu cầu xây dựng Thủ đô văn minh, hiện đại, khai thác hơn nữa tiềm năng, thế mạnh của Hà Nội, đặc biệt là của đội ngũ cán bộ, trí thức đông đảo trên địa bàn, hội nghị giữa những nhà làm khoa học với nhà quản lý, doanh nghiệp là cuộc gặp gỡ được mong mỏi từ lâu".

Bước đột phá về chính sách

Trong thời gian qua, hoạt động KH&CN giữ vai trò quan trọng trong việc duy trì tốc độ tăng trưởng của Hà Nội ở mức khá, đặc biệt là trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế ảnh hưởng tới sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung. Về những quyết sách đối với KH&CN, Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân đưa ra nhận xét: Hà Nội đã ban hành nhiều văn bản, chính sách đi trước cả nước đối với hoạt động KH&CN. Trước tiên, Hà Nội đã ban hành quy định áp dụng cơ chế khoán gọn đến sản phẩm cuối cùng - điều mới được thể hiện trong Luật KH&CN được Quốc hội thông qua gần đây. Hà Nội cũng đã có bước đột phá khi xây dựng chính sách ưu đãi đối với các đơn vị đầu tư phát triển KH&CN và các nhà khoa học tham gia thực hiện chương trình trọng điểm của Thủ đô. Việc Hà Nội áp dụng cơ chế Quỹ phát triển KH&CN để cấp phép tài trợ các đề tài, dự án được lãnh đạo Bộ KH&CN đánh giá cao. Đây là kinh nghiệm mà Bộ sẽ nghiên cứu để các địa phương khác tham khảo. Ngoài ra, Hà Nội cũng là nơi đi đầu trong chủ trương duy trì 2% ngân sách cho KH&CN, hướng tới năm 2020 sẽ dành cho hoạt động này 2,5% GDP.

Ngoài việc tạo môi trường và điều kiện để phát huy tiềm lực KH&CN, Hà Nội đã chủ động khai thác nguồn lực trí tuệ của đội ngũ trí thức trên địa bàn. Ban chủ nhiệm chương trình KH&CN cấp thành phố tập hợp các nhà khoa học uy tín và các nhà quản lý giỏi, đã xét duyệt, lựa chọn được nhiều đề tài, dự án có hàm lượng khoa học và tính thực tiễn cao. Cùng với những đổi mới trong quy trình quản lý đề tài, dự án, chất lượng và hiệu quả công tác xây dựng và triển khai kế hoạch đã được nâng lên đáng kể. Năm 2013 là năm thứ 5 các đề tài, dự án trong kế hoạch KH&CN đã hoàn thành bước thẩm định của các Hội đồng KH&CN chuyên ngành, trong đó có nhiều đề tài đã hoàn thành xong 3 bước thẩm định đề cương và kinh phí trước khi thành phố ra quyết định giao kế hoạch.

Giai đoạn 2008-2013, các chương trình KH&CN cấp thành phố đã triển khai 616 đề tài nghiên cứu và 56 dự án sản xuất thử nghiệm, trong đó, lĩnh vực KH&CN là 481 đề tài, KHXH&NV là 135 đề tài. Tỷ lệ ứng dụng kết quả vào thực tiễn của các đề tài khoảng trên 70% và dự án là 100%. Kết quả và sản phẩm của các công trình nghiên cứu đã góp phần thúc đẩy đổi mới, nâng cao năng lực công nghệ và năng lực cạnh tranh trong quá trình hội nhập quốc tế, nâng cao năng lực quản lý của các cơ quan, đơn vị trên địa bàn thành phố.

Không nên đầu tư dàn trải

Tại hội nghị, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Thế Thảo bày tỏ mong muốn được lắng nghe ý kiến của các nhà khoa học về sự phát triển của KH&CN thành phố, nơi tập trung 70% tổng số giáo sư, tiến sĩ khoa học của cả nước nhưng chưa có sự phát triển xứng với tiềm năng và tiềm lực.

Đại diện các đơn vị khoa học thể hiện nguyện vọng được đóng góp trí tuệ cho sự phát triển của Thủ đô. Theo Giám đốc ĐH Quốc gia Hà Nội Phùng Xuân Nhạ, hoạt động KH&CN có tính đặc thù cao, nơi các ý tưởng nảy sinh rất nhanh nên bên cạnh cơ chế tập hợp thông tin hiện nay, Hà Nội cần có thêm các "siêu thị thông tin" để giúp cung và cầu dịch vụ gặp nhau kịp thời. Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm KH&CN Việt Nam Dương Ngọc Hải cho rằng, Hà Nội nên tổ chức những hội nghị thường kỳ để các bên đề xuất các vấn đề hợp tác. Ngoài ra, cần có các hội nghị chuyên đề để bàn sâu hơn về những nội dung trọng tâm.

Về phương hướng hợp tác, theo Giám đốc Phùng Xuân Nhạ, nên hình thành những nhóm, phòng nghiên cứu trọng điểm, nơi các nhà nghiên cứu giữ vai trò cung cấp trí tuệ còn thành phố cung cấp hạ tầng. Các nhóm này sẽ tập trung giúp Hà Nội giải quyết những vấn đề của thành phố cũng như vấn đề mang tầm quốc gia; cách phối hợp này tốt hơn là đầu tư phân tán, dàn trải, ít tính đột phá. ĐH Quốc gia Hà Nội đã đề xuất với Hà Nội việc triển khai một số công nghệ "lõi" và đề tài trọng điểm như thiết kế và sản xuất chíp vi mạch chuyên dụng; công nghệ đất hiếm, hệ thống quản lý tòa nhà thông minh, xây dựng phòng thí nghiệm chính phủ điện tử thực hành, sản xuất nhiên liệu bio diesel từ dầu mỡ phế thải; số hóa dữ liệu bảo tàng, du lịch…

Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Nông nghiệp Nguyễn Đức Cảnh bày tỏ mong muốn hợp tác trong những lĩnh vực thuộc thế mạnh của trường cũng như thành phố. Đó là gắn nông nghiệp với du lịch, sản xuất sữa chất lượng cao, phát triển sinh thái bền vững cho nông nghiệp đô thị, khôi phục và phát triển các loại đặc sản có tiếng của Hà Nội như ổi Đông Dư, bưởi Diễn…

Bộ trưởng Bộ KH&CN Nguyễn Quân đề xuất một số giải pháp lớn. Trong đó, ông mong muốn Hà Nội tập trung ưu tiên phát triển công nghệ cao, sử dụng tài nguyên tiết kiệm năng lượng; phát triển trên cơ sở đổi mới công nghệ, sử dụng công nghệ tiên tiến; giao quyền tự chủ cao nhất cho Sở KH&CN cả về tổ chức, nhân lực và tài chính. Năm 2014 là năm đầu tiên thực hiện Luật KH&CN, việc xây dựng các nhiệm vụ phải được thực hiện theo hình thức đặt hàng. Bộ trưởng đề nghị Hà Nội mô phỏng danh mục sản phẩm quốc gia mà Bộ đang triển khai và tham gia vào một số sản phẩm như phần mềm an ninh mạng, vắc xin, cơ khí…

Trao đổi với hội nghị, Bí thư Thành ủy Phạm Quang Nghị cho rằng, một mình Hà Nội không thực hiện được tất cả những vấn đề của KH&CN nhưng thành phố đã bày tỏ quyết tâm, cố gắng đưa ra những chính sách đi trước, đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn. Khi các nhà khoa học mong muốn được cống hiến, xã hội thì trân trọng và chờ đợi, những vấn đề mà thành phố cần làm hiện nay là tiếp tục thực hiện chủ trương, quan điểm của Nghị quyết Trung ương 6 về KH&CN và thực hiện các chương trình đã đề ra. Hà Nội chân thành tiếp thu các ý kiến đóng góp của các nhà khoa học và mong muốn các viện, trường, cơ quan đóng trên địa bàn tiếp tục quan tâm, gắn bó với Hà Nội, cùng tìm kiếm thế mạnh để hợp tác và phát huy.