Phải vừa hợp lý vừa hợp pháp

Sở dĩ chủ đề này được thảo luận nhiều do Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992 đưa ra hai phương án về chính quyền địa phương. Nhưng, với phương án một, nội dung rất sơ sài. Toàn bộ việc thành lập, quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương đều giao cho luật định dẫn tới có nhiều cách hiểu khác nhau. Còn phương án hai, thực chất là giữ nguyên như mô hình hiện nay, lại không hợp lý.

Thực tế cho thấy, tại các tỉnh, thành phố là đầu tàu, trung tâm phát triển văn hóa, kinh tế, du lịch đang đối diện với nhiều khó khăn trong quá trình phát triển, khi phải cùng áp dụng một cơ chế đặt ra trên toàn quốc. Nhiều tỉnh đã đệ trình cơ quan chức năng những chính sách "xé rào" để "cởi trói" cho chính mình, nhằm đáp ứng yêu cầu cấp bách về khuyến khích đầu tư, thực hiện chính sách thuế và các quy định về xử lý vi phạm hành chính. Hay, các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng thời gian qua đều đồng loạt xin áp dụng các cơ chế, quy định đặc thù.

Trong đó, việc hạn chế nhập cư của Đà Nẵng; việc từ chối tuyển dụng người có bằng đại học tại chức vào các cơ quan công quyền ở Nam Định, Quảng Nam, Đà Nẵng; việc ưu đãi vượt khung thuế đối với Samsung của tỉnh Bắc Ninh... khi triển khai đã gây phản ứng trái chiều. Người khen, chia sẻ nỗi lo "hợp pháp thì không hợp lý, hợp lý thì không hợp pháp" cũng nhiều, người chê cũng không ít bởi đây là việc chưa có tiền lệ, không chỉ là vấn đề pháp lý đơn thuần mà còn liên quan đến trách nhiệm pháp lý của người ra quyết định.

Từ đó cho thấy, đây là thời điểm thích hợp nhất để ghi nhận trong Hiến pháp về nguyên tắc có sự phân biệt giữa chính quyền đô thị và chính quyền nông thôn. Theo đó, chính quyền đô thị phải được trao quyền chủ động trong tổ chức các cơ quan chuyên môn trực thuộc; chủ động trong biên chế, sắp xếp nhân sự và chế độ trả lương cho cán bộ, công chức, viên chức trong bộ máy hành chính. Chính quyền đô thị cũng được ban hành các quy định, cơ chế khuyến khích, chính sách ưu đãi phù hợp trong phạm vi ngân sách và các điều kiện khác để kêu gọi đầu tư, thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao vào làm việc trong bộ máy quản lý nhà nước. Đồng thời, Quốc hội cũng nên giao Chính phủ nghiên cứu mô hình, đơn vị hành chính kinh tế đặc biệt để một số địa phương có điều kiện thuận lợi có thể bứt phá phát triển nhanh hơn nữa.