"Nút thắt" của tăng trưởng kinh tế

Mặt bằng lãi suất huy động trung bình của các ngân hàng thương mại (NHTM) hiện nay đã ở mức 14%/năm (có thể hơn do tặng quà, cộng thưởng) và lãi suất cho vay đối với các đối tượng ưu tiên đã ở mức 17-18%. Lãi suất cao như vậy, nhưng trên thực tế, các doanh nghiệp vừa và nhỏ rất khó tiếp cận vốn ngân hàng. Nếu tình trạng này kéo dài và không được khắc phục kịp thời sẽ ảnh hưởng xấu đến khả năng duy trì tăng trưởng ổn định trong những tháng đầu năm 2011. Liên quan đến hoạt động tín dụng các NHTM, các chuyên gia vẫn cảnh báo việc tăng trưởng tín dụng về ngoại tệ. Tính đến cuối tháng 12-2010 tăng trưởng hơn 49% so với cuối năm ngoái, trong khi huy động giảm. Tín dụng VND đạt 25,3% và sẽ tiếp tục tăng khi nhu cầu vay còn khá lớn.

Cũng theo các chuyên gia, về hiệu quả điều hành của các NHTM, hiện thị trường tín dụng vẫn tồn tại một số "rào cản" hành chính khiến cho mặt bằng lãi suất chưa giảm nhanh như mong đợi. Việc "bơm" tiền trên thị trường mở đều đặn trong những tháng gần đây khiến cho nguồn vốn trên thị trường liên ngân hàng khá dồi dào, nhưng các NHTM bị hạn chế dùng vốn huy động trên thị trường liên ngân hàng làm vốn tín dụng dẫn đến thiếu vốn cho vay. Vì thế, các ngân hàng này phải tìm mọi cách tăng lãi suất huy động lên mức cao nhất có thể để tìm nguồn vốn trong khu vực doanh nghiệp và dân cư, kéo theo các ngân hàng khác cũng không thể hạ lãi suất huy động của mình để bảo đảm tính cạnh tranh, "lách luật" nhằm tồn tại. Từ đó, không ít NHTM đã đẩy lãi suất thực lên cao hơn, bởi lẽ lãi suất thực phụ thuộc vào kỳ hạn gửi...

Trong khi đó, thị trường ngoại hối thường xuyên căng thẳng trong suốt quý I-2010 với sự mất cân đối nghiêm trọng giữa cung và cầu ngoại tệ, đến thời điểm cuối năm 2010 và đầu năm nay có lúc chênh lệch tỷ giá giữa thị trường tự do và chính thức lên đến hơn 200 VND/USD. Việc tỷ giá thị trường tự do thấp hơn thị trường chính thức phản ánh chênh lệch quá thấp giữa lãi suất cho vay bằng USD và VND, đã tạo ra một lượng cung ảo ngoại tệ lớn ra thị trường. Điều này không chỉ gây méo mó cung cầu ngoại tệ, mà còn tạo ra những hệ lụy phức tạp trong điều hành tỷ giá giai đoạn sau. Liên quan đến diễn biến tỷ giá trên thị trường tự do đã trở lại cao hơn so với thị trường chính thức trong những ngày gần đây là dấu hiệu cho thấy việc quy định hạn chế cho vay bằng ngoại tệ đã phát huy tác dụng và đang dần xóa bỏ được lượng cung USD ảo ra thị trường.

Nền kinh tế nước ta đã phục hồi, nhưng còn nhiều khó khăn, thách thức. Tăng trưởng GDP đã đạt cao (năm 2010 khoảng 6,78%, năm 2011 phấn đấu 7-7,5%), xuất khẩu tăng nhanh, giải ngân FDI tăng so với cùng kỳ…; song bên cạnh đó lượng hàng tồn kho còn cao, thâm hụt thương mại đã gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái. Trong khi đó, dù lạm phát đã giảm tốc nhanh, nhưng trước sự phục hồi của nền kinh tế thế giới và giá nguyên liệu tăng lên, cũng như một số mặt hàng thiết yếu khác cũng tăng lên, làm cho CPI tăng 11,75% (tháng 12-2010). Trong quý IV-2010, diễn biến tỷ giá USD cũng khá phức tạp bởi cung - cầu ngoại tệ có một số thay đổi do nhập siêu đã cao hơn gấp đôi cùng kỳ và còn tiếp tục tăng; nhu cầu vay ngoại tệ đang có xu hướng giảm do lãi suất VND giảm nhẹ, trong khi lãi suất ngoại tệ tăng lên; các hợp đồng vay đáo hạn khiến doanh nghiệp phải gom USD trả nợ…

Như vậy, rủi ro tài chính vĩ mô đáng kể nhất mà nước ta có thể gặp phải trong trung hạn là vấn đề tiền tệ, trong đó có tỷ giá hối đoái, vì thế ngành chức năng cần linh hoạt trong điều hành chính sách tiền tệ, kiểm soát chặt chẽ các dòng tiền để nền kinh tế nước ta phát triển ổn định và bền vững.