Những bệnh do muỗi gây ra trong mùa mưa

BS Nguyễn Duy Lượng, phụ trách khoa Bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Nhân dân 115, cảnh báo: Muỗi truyền rất nhiều bệnh nguy hiểm cho con người, thậm chí gây nên dịch. Vào mùa mưa, các loại bệnh do muỗi lây truyền tăng cao.

Sốt xuất huyết: Điều quan trọng nhất khi mắc bệnh sốt xuất huyết là phải theo dõi sát sao diễn biến để đưa người bệnh đến các cơ sở y tế kịp thời. Bệnh có những triệu chứng của nhiễm siêu vi nói chung. Người bệnh sốt cao trên 380 liên tục. Trong hai ngày đầu, nếu chỉ có triệu chứng sốt, có thể chăm sóc người bệnh tại nhà.

Cụ thể: Hạ sốt cho người bệnh bằng thuốc Paracetamol hoặc Efferagan, người lớn uống loại 500mg/lần, một ngày ba-bốn lần; trẻ em uống theo cân nặng, 10-15mg x cân nặng/lần, ngày ba-bốn lần; lau mát cơ thể bằng nước ấm; cho người bệnh uống đủ nước theo nhu cầu (nếu không uống được, cần đưa đến cơ sở y tế để được truyền dịch); ăn nhẹ, chia làm nhiều lần nhưng đầy đủ dinh dưỡng; bổ sung thêm vitamin C, vitamin nhóm B.

Cần đưa người bệnh đến bệnh viện ngay khi có một trong những dấu hiệu chuyển nặng: sốt cao liên tục li bì, móng tay tím, chảy máu cam, chảy máu chân răng, ói ra máu, đi ngoài ra phân đen, đau tức vùng hạ sườn phải, tiểu ít, ra kinh nguyệt sớm bất thường hoặc ra nhiều hơn (ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ), người bứt rứt, vật vã, khó chịu. Ngay khi đã đến ngày thứ năm-sáu, cơ thể đã hạ sốt nhưng nếu bị tụt huyết áp hoặc có xuất huyết (xung huyết da, nốt đỏ trên da, chảy máu niêm mạc) người bệnh cũng phải đến bệnh viện ngay.

Những đối tượng sau cần được theo dõi chặt chẽ hơn và đến bệnh viện ngay khi sốt cao liên tục mà không cần đợi có dấu hiệu chuyển nặng: người trên 65 tuổi, trẻ dưới năm tuổi, phụ nữ có thai, người mắc các bệnh mạn tính (tim, phổi, tiểu đường, khớp, thận…).

Viêm não-màng não: Muỗi có thể truyền các loại virus gây bệnh viêm não vùng châu Phi, viêm não sông Nin, ở Việt Nam thường gặp là bệnh viêm não Nhật Bản.

Khởi nguồn từ những con heo mang mầm bệnh, muỗi chích những con vật này rồi chích vào người, truyền mầm bệnh. Đối tượng dễ nhiễm bệnh là trẻ em dưới 15 tuổi, nguy cơ cao hơn với nhóm trẻ từ hai-sáu tuổi. Bệnh có khả năng gây tử vong hoặc để lại di chứng nặng nề như động kinh, suy giảm khả năng học tập, đần độn, liệt, mất ngôn ngữ…

Triệu chứng của bệnh diễn tiến như sau: ban đầu là sốt, nhức đầu, ói mửa; nặng hơn là co giật cục bộ một nhóm cơ nào đó hoặc toàn thân; sau đó có thể bị rối loạn tâm thần với những biểu hiện nói lảm nhảm, hoặc bị kích động, la hét, đôi lúc lại thờ ơ, buồn bã. Ngoài ra, còn có một số triệu chứng lâm sàng khác. Cụ thể, khi virus tấn công, có thể làm tổn thương các dây thần kinh sọ não, tạo nên những bất thường ở nhãn cầu, gây ra tình trạng lác, nhìn đôi, đồng tử giãn to, méo miệng; gây hội chứng màng não với biểu hiện thường gặp là đau cứng cổ, không thể xoay ngang dọc, lên xuống; nặng hơn, khi biến chứng đến vùng vận động, có thể gây liệt một phần (tay/chân…) của cơ thể.

Bệnh có đặc điểm khó chẩn đoán trong giai đoạn đầu, vì có những triệu chứng chung của các loại sốt siêu vi; kể cả khi đã được thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng khác như công thức máu, kiểm tra não bằng chụp CT, MRI (nếu có triệu chứng đau đầu nhiều, ói nhiều). Chẩn đoán mang tính quyết định nhất là phải lấy dịch não tủy ở vùng thắt lưng. Đây là chẩn đoán đơn giản, ít tốn kém (so với CT, MRI) lại hiệu quả trong việc tìm virus gây bệnh.

Thông thường, sẽ rất khó xác định bị muỗi đốt vào lúc nào mà cần dựa vào những yếu tố liên quan như nếu đang ở trong vùng dịch tễ mà bị sốt thì cần phải nhập viện để được theo dõi và hỗ trợ điều trị kịp thời. Khi vào máu, virus sẽ tấn công toàn thân nên có thể cũng sẽ có những triệu chứng như: ho khan, rối loạn hô hấp/tiêu hóa (tiêu chảy), nổi ban, xung huyết ngoài da, mắt đỏ lên. Ở trẻ một-hai tuổi thóp sẽ bị phồng căng, khóc và bỏ bú.

May mắn là đã có vắc-xin để ngừa viêm não Nhật Bản. Phụ huynh nên cho trẻ tiêm ngừa sớm và tiêm đủ liều, bắt đầu từ một tuổi, để tạo kháng thể chủ động cho trẻ.

Bệnh sốt rét: Hiện vẫn còn gặp nhiều ở các vùng rừng núi, ít gặp ở các trung tâm đô thị. Bệnh có dấu hiệu điển hình là rét run, sốt nóng, ra mồ hôi, nhức đầu, mệt mỏi. Khi có triệu chứng của bệnh, cần đến các cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Nếu để thành sốt rét ác tính, bệnh có nguy cơ tử vong cao.