Người Việt đầu tiên được Học viện Pháp quốc vinh danh

Đặc biệt năm nay, một trong những giải thưởng có tên gọi Thế giới Cino del Duca này lần đầu tiên được trao cho một người Việt: Giáo sư vật lý thiên văn Trịnh Xuân Thuận - Đại học Virginia Hoa Kỳ. Đáng chú ý, Giáo sư Thuận được vinh danh trong cả hai tư cách nhà khoa học và nhà văn.

Trong bản thông báo, Học viện Pháp quốc nêu rõ, mục tiêu của Giải Thế giới Cino del Duca - trị giá 300.000 euro - là nhằm vinh danh "một tác giả Pháp hoặc ngoại quốc mà công trình, dù thuộc lĩnh vực văn học hay khoa học, hàm chứa một thông điệp của tinh thần nhân văn hiện đại". Vì thế, Học viện Pháp quốc đã "quyết định trao Giải Thế giới Cino del Duca năm 2012 cho Giáo sư Trịnh Xuân Thuận, một nhà vật lý thiên văn và nhà văn, về công trình phổ biến khoa học của ông bằng tiếng Pháp".

Sinh ra tại Hà Nội vào năm 1948, Giáo sư Trịnh Xuân Thuận theo học chương trình Pháp ở Trường Trung học Jean-Jacques Rousseau ở Sài Gòn (nay là trường Lê Quý Đôn TP Hồ Chí Minh). Tốt nghiệp phổ thông năm 1966, ông sang Thụy Sĩ học kỹ sư ở Lausanne. Một năm sau ông quyết định theo học ngành vật lý thiên văn tại Viện Công nghệ California, rồi tại đại học Princeton, bang New Jersey (Mỹ). Sau khi hoàn thành luận án tiến sĩ tại Princeton, ông bắt đầu giảng dạy ở Đại học Virginia từ năm 1976 và trở thành một chuyên gia nổi tiếng thế giới về ngành thiên văn học ngoài dải ngân hà. Ông là người đã phát hiện ra thiên hà trẻ nhất được biết đến trong vũ trụ hiện nay, nhờ việc nghiên cứu các quan sát do kính viễn vọng không gian Hubble thực hiện. Đó là thiên hà I Zwicky 18. Đến nay, Giáo sư Trịnh Xuân Thuận đã cho ra mắt hơn 10 cuốn sách. Cuốn gần đây nhất có tên "Vũ trụ và hoa sen", xuất bản năm 2011, vừa được trao giải Louis Pauwels của Pháp 2012. Trước đó, Giáo sư Trịnh Xuân Thuận đã được nhận Giải thưởng Kalinga do Tổ chức văn hóa, khoa học và giáo dục Liên hợp quốc (UNESCO) trao tặng vào năm 2009. Ông cũng đoạt giải Văn học Châu Á 2000 của Hiệp hội các nhà văn Pháp ngữ cho công trình có tên "Cái vô hạn trong lòng bàn tay: Từ Big Bang đến giác ngộ" vào năm 2000.

Theo đánh giá của Học viện Pháp quốc, các tác phẩm của ông thể hiện cái nhìn phức hợp và tinh tế của một nhà khoa học và một người có đức tin về vũ trụ và vị trí của con người trong vũ trụ. Viện Pháp quốc cũng trân trọng mục tiêu mà Giáo sư Trịnh Xuân Thuận đề ra là giúp người thường hiểu được những yếu tố cao siêu và khó hiểu nhất của thế giới xung quanh, thông qua những suy tư mang tính triết học và thần học: "Nhờ tính độc đáo của công trình, Giáo sư Trịnh Xuân Thuận đã hướng tới những con người bình dị, ham hiểu biết và làm cho lịch sử của vũ trụ trở nên dễ hiểu đối với chúng ta, "hậu duệ của các vì sao".

Sau buổi lễ nhận giải thưởng, Giáo sư Trịnh Xuân Thuận bày tỏ sự xúc động và tự hào khi mình là người Việt Nam đầu tiên được nhận giải thưởng của Học viện Pháp quốc trao tặng. Theo Giáo sư Trịnh Xuân Thuận, khi trình bày các công trình nghiên cứu khoa học của mình, ông luôn cố gắng viết bằng tiếng Pháp theo một cốt truyện như một cuốn tiểu thuyết để mang đến cho các độc giả, nhất là nhà nghiên cứu khoa học sự thích thú, niềm say mê văn chương và bị cuốn hút theo cốt truyện đó xem nó kết thúc ra sao. Đây là bí quyết thành công của ông mà không phải nhà khoa học nào cũng làm được. Chính điều này đã giúp ông chinh phục được Ban giám khảo Học viện Pháp quốc gồm 14 viện sĩ hàn lâm.

Chia sẻ lời khuyên với giới trẻ, đặc biệt là giới trẻ ở Việt Nam, Giáo sư Trịnh Xuân Thuận cho rằng, phải sống một cuộc đời hữu ích cho xã hội và phải đặt ra mục đích rõ ràng ngay từ đầu: "Lúc tôi 18 tuổi, tôi đã muốn thành nhà khoa học rồi và phải có ý chí - ý chí đi đến cùng. Vì con đường bao giờ cũng nhiều khó khăn trở ngại, nhưng nếu có ý chí thì sẽ vượt qua được những khó khăn và đạt được mục đích".