Muốn hiệu quả, hậu kiểm phải chặt

Năm ngoái, khi Cục Nghệ thuật biểu diễn (Bộ VH,TT&DL) đưa nội dung của đề án này ra trước công luận nhằm xin ý kiến rộng rãi trước khi trình cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, đã có nhiều ý kiến trái ngược về việc này, tán đồng có mà phản đối cũng có. Tất nhiên, cơ quan quản lý lĩnh vực biểu diễn nghệ thuật có lý của họ khi đưa ra ý tưởng quản lý thông qua việc cấp thẻ hành nghề, trong bối cảnh làng giải trí mỗi ngày lại "mọc" thêm "sao" thích… cởi đồ, phát ngôn nhảm nhí. Tấm thẻ được ví như "tóc", là thứ để cơ quan chức năng "nắm" mỗi khi nghệ sĩ, người mẫu làm gì đó phản cảm. Nhà quản lý có quyền thu hồi thẻ của ai đó liên quan đến "sự cố", kể như thu hồi "cần câu cơm" của họ vậy. Tấm thẻ, bởi thế, là công cụ điều chỉnh hành vi cá nhân, có ích với nhà quản lý.

Về "lý thuyết" là thế, nhưng vai trò của tấm thẻ vô tri vô giác có được phát huy tác dụng trong thực tế, có góp phần làm trong sạch thị trường biểu diễn được hay không lại là chuyện khác. Mục tiêu ấy không dễ thành hiện thực nếu cơ quan quản lý không có giải pháp thiết thực, phù hợp. Chẳng hạn, trong thực tế, nhiều "sao" nổi tiếng vì hay "lảm nhảm", có hành vi câu khách rẻ tiền thường là người lắm tiền nhiều của (lạ thế!); với họ, phạt hành chính không phải là giải pháp hiệu quả, cấm diễn vài ba tháng cũng chẳng nhằm nhò gì. Vấn đề là phải có giải pháp tốt nhằm hỗ trợ… tấm thẻ hành nghề.

Cấp thẻ hành nghề, dù gì cũng là việc cần chi phí, tức là gây tốn kém cho ngân sách, nên nếu việc cấp thẻ không đem lại hiệu quả quản lý trong thực tế thì rất lãng phí. Việc cần làm đầu tiên lúc này là xây dựng thông tư hướng dẫn thực hiện việc cấp thẻ thật kỹ, "kín kẽ": Cấp cho ai, cấp như thế nào, điều kiện được cấp cũng như quy định loại hành vi dẫn đến việc cấm biểu diễn, như thế nào thì bị "treo" thẻ và như thế nào thì thu hồi thẻ vĩnh viễn. Cũng cần có quy định về quyền và nghĩa vụ của bộ phận nhận trách nhiệm thực hiện xét - cấp nhằm tránh sự lạm quyền để mưu lợi riêng, gây khó khăn cho nghệ sĩ, người mẫu… Quy định chặt chẽ rồi lại phải tìm cách giám sát việc thực hiện cấp - thu hồi thẻ, từ dùng của đại diện ngành văn hóa trong trường hợp này là "hậu kiểm". Những điều cần tập trung giám sát bao gồm việc cấp thẻ cho các nghệ sĩ hành nghề tự do, vấn đề xử lý sai phạm trong lĩnh vực biểu diễn nghệ thuật trong các chương trình truyền hình, kết quả xử lý vi phạm ở địa phương, việc sử dụng lao động ở các đơn vị nghệ thuật cũng như của các "bầu sô"… Có làm tốt được những điều này thì tấm thẻ hành nghề mới có thể phát huy tác dụng, nghệ sĩ chân chính có điều kiện phát huy sức sáng tạo và được hưởng lợi chính đáng nhờ cố gắng, không còn phải lo cảnh "láo nháo pháo ăn xe", xã hội bớt phải chứng kiến cảnh chướng tai gai mắt.

Nhiều người tin là cơ quan quản lý sẽ cố gắng thực hiện giải pháp cấp thẻ hành nghề một cách hiệu quả. Đơn giản là việc cấp thẻ từng được thực hiện rồi, nhưng sau đó bị bãi bỏ vì không tạo được hiệu quả quản lý cần có. Tin là vậy nhưng vẫn cần phải đợi, chờ thực tế trả lời.