Liệu có đủ sợ mà tránh xa thuốc lá?

Dùng hình ảnh cảnh báo nguy hiểm

Theo quy định mới nhất tại Thông tư số 05/2013/TTLT-BYT-BCT hướng dẫn việc ghi nhãn, in cảnh báo sức khỏe trên bao bì thuốc lá được sản xuất, nhập khẩu để tiêu thụ tại Việt Nam được liên bộ Y tế, Công thương ban hành, trên mỗi vỏ bao thuốc lá, các công ty sản xuất phải in hình ảnh cảnh báo các nguy hại đến sức khỏe với diện tích tối thiểu 50% bề mặt trước và sau trên mỗi bao bì. Sẽ có 6 hình ảnh "kinh dị" cảnh báo về những bệnh do thuốc lá gây ra, gồm: Hút thuốc gây hôi miệng và hỏng răng; ung thư phổi; ung thư họng, thanh quản; thuốc lá rất có hại cho thai nhi và trẻ nhỏ; gây bệnh tim mạch và hút thuốc dẫn đến cái chết từ từ và đau đớn. Nội dung cảnh báo thay đổi định kỳ hai năm/lần nhằm hạn chế tình trạng nhàm chán và "quen mắt". Việc in đồng thời cả 6 mẫu là để gây sự chú ý, làm tăng nhận thức của người dân về các tác hại khác nhau của thuốc lá. Cũng theo quy định này, sẽ cấm tất cả các dòng chữ bằng tiếng Việt hoặc các thứ tiếng khác để người tiêu dùng có thể hiểu nhầm về tính chất, tác hại của thuốc lá đối với sức khỏe như: Nhẹ, siêu nhẹ, dịu êm, ít hắc ín…

Bà Lê Thị Thanh Hương, Trường Đại học Y tế công cộng (Bộ Y tế) cho biết, cuối năm 2012, Chương trình Phòng chống tác hại thuốc lá (Vinacosh - Bộ Y tế) đã phối hợp với Đại học Y tế công cộng tiến hành nghiên cứu "Thử nghiệm mẫu cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh trên vỏ bao thuốc lá" tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Kết quả cho thấy, những hình ảnh về tác hại đối với răng miệng, ung thư phổi, ung thư họng, thanh quản nhận được sự ủng hộ của đa số người phỏng vấn. Trong số gần 300 người dân TP Hồ Chí Minh được hỏi, có trên 70% chọn cảnh báo về tác hại của ung thư phổi và ung thư họng; 50% chọn tác hại với phụ nữ và trẻ em. Với nhóm nam giới hút thuốc thì những thông điệp về tác hại của thuốc lá với trẻ em có tác động tâm lý rất lớn. Nhiều người cho rằng, thông điệp "Khói thuốc lá rất có hại cho thai nhi và trẻ nhỏ" với hình ảnh dễ gợi lòng thương và thức tỉnh đàn ông. Cũng theo bà Lê Thị Thanh Hương, so với cảnh báo bằng chữ đơn thuần, cảnh báo bằng hình ảnh có ưu điểm và hiệu quả rõ ràng vì tác động một cách trực quan đến người hút thuốc, kể cả khi họ mù chữ.

Tử vong do thuốc lá sẽ giảm?

Tại Việt Nam, mỗi năm có khoảng 40.000 người tử vong do các bệnh liên quan đến thuốc lá như đột quỵ, mạch vành, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), ung thư phổi… Nếu không thực hiện ngay các biện pháp phòng chống tác hại thuốc lá hiệu quả, con số này sẽ tăng lên thành 70.000 ca/năm vào năm 2030. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng, để giảm tỷ lệ người tử vong do thuốc lá, cần phải chỉ cho họ thấy tác hại thực sự của thuốc lá. Việc in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh diện tích lớn có thể giúp tránh được khoảng 500 ca tử vong sớm do thuốc lá mỗi năm vào năm 2023 và khoảng 750 ca vào năm 2033.

PGS.TS Lương Ngọc Khuê, Cục trưởng Cục Khám chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết, những hình ảnh "sốc" trên vỏ bao thuốc lá đã được chứng minh là sẽ làm giảm sức lôi cuốn của thuốc lá đối với những người chưa bắt đầu hoặc đang có ý định hút thuốc; giúp người hút thuốc biết chính xác tác hại của thuốc lá với sức khỏe, tính gây nghiện và nguy cơ bệnh tật, tử vong do sử dụng thuốc lá, nhất là đối với lứa tuổi thanh thiếu niên vì ở tuổi này, các em không ý thức được sự độc hại của thuốc lá mà chỉ vì bắt chước người lớn mà hút thuốc. Khi có hình ảnh cảnh báo, các em sẽ nhận thức tốt hơn về sự độc hại của thuốc.

Ông Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) tin tưởng rằng, việc in cảnh báo bằng hình ảnh trên bao thuốc lá trong thời gian ngắn không thể làm giảm ngay tỷ lệ hút thuốc lá nhưng về lâu dài sẽ tăng cường nhận thức cho cộng đồng về nguy cơ mắc bệnh và tử vong do thuốc lá. Những hình ảnh "rùng rợn" trên vỏ bao thuốc lá chắc chắn tác động mạnh đến những người đang sử dụng thuốc lá, thậm chí có thể gây ra nỗi ám ảnh đối với những thanh, thiếu niên lần đầu hút thuốc khi nhìn thấy những hình ảnh khủng khiếp về bệnh tật mà khói thuốc lá gây ra.

Việt Nam có 47,4% nam, 1,4% nữ và 23,8% người trưởng thành đang hút thuốc lá, trong đó có 81,8% người hút thuốc hằng ngày và 26,9% người hút thuốc lào. Tuổi bắt đầu hút thuốc trung bình là 19,8 ở nam; 23,6 ở nữ và 19,9 ở người trưởng thành nói chung. Tỷ lệ hút thuốc lá thụ động ở nước ta cũng rất cao với 67,6% người bị phơi nhiễm bởi khói thuốc lá tại nhà và 49% người bị phơi nhiễm tại nơi làm việc. Việt Nam hiện đang nằm trong những nước có tỷ lệ nam giới hút thuốc lá cao nhất thế giới với 15 triệu người hút thuốc lá và hơn 4 triệu người hút thuốc lào.