Lại nói về tính khả thi

Đã có ý kiến băn khoăn về việc thực hiện quy định cấm hút thuốc nơi công cộng, cho rằng đó là điều khó thực hiện một khi luật được ban hành. Có ý kiến không đồng ý với việc cấm hút thuốc ở quán bar, nhà hàng, cơ sở dịch vụ karaoke… Không đồng ý không phải vì có quan điểm đi ngược lại với ý kiến số đông cho rằng hút thuốc là có hại - đối với bản thân và những người xung quanh, mà là vì lo ngại cơ quan chức năng không thể kiểm soát được việc thực hiện quy định chung về việc này. Tựu chung là lo lắng về tính khả thi khi luật đi vào đời sống.

Nỗi lo có thực, đáng để bàn luận. Nhưng bàn luận là để tìm ra giải pháp mang tính tích cực chứ không phải bàn lùi trước một vấn đề cần phải được luật hóa, bởi ai cũng biết hút thuốc lá có hại nhường nào. Hút "thả phanh" ở bất cứ đâu càng gây hại gấp bội. Nói vậy, nghĩa là phải tìm cho ra cách thức để bảo đảm tính khả thi trong thực hiện luật khi nó được ban hành, thay vì ngần ngại hay dừng một việc làm đúng. Việc ấy hẳn là khó, nhưng không phải là không thực hiện được.

Muốn bảo đảm tính khả thi thì cần chuẩn bị đủ điều kiện cho việc đó, cần nhất là bổ sung chế tài đủ mạnh và thực hiện nghiêm túc quy định. Chỉ nói riêng việc cấm hút thuốc lá ở nơi công cộng thì cần quy định rõ ràng "nơi công cộng" là những nơi nào, ai hút thuốc không đúng nơi đúng chỗ thì bị phạt bao nhiêu, ai có quyền phạt; người có quyền phạt, được giao trách nhiệm kiểm soát hành vi hút thuốc lá ở nơi đó mà không hoàn thành trách nhiệm thì phải xử lý ra sao… Kinh nghiệm ở một số nước cho thấy nếu có chế tài mạnh, đủ sức răn đe và được thực hiện nghiêm túc sẽ hạn chế tối đa số người hút thuốc lá ở nơi không được phép.

Nhưng như thế vẫn chưa đủ, cần chuẩn bị khu vực riêng phù hợp, có đủ phương tiện để người có nhu cầu hút thuốc vừa có thể thực hiện quyền cá nhân của mình mà không phạm luật, không gây hại cho cộng đồng, lại vừa hạn chế được sự xả rác bừa bãi. Tại nhiều nước, trong sân bay, nhà ga, bến xe, công viên, nhà hàng, công sở hay ngoài đường phố, người ta thường chuẩn bị một khu vực riêng cho người hút thuốc, có đủ gạt tàn; thùng rác nhiều ngăn, trong đó có ngăn riêng cho tàn thuốc và đầu mẩu… Những thứ nói trên được tính toán cụ thể về số lượng, vị trí nhằm tạo sự tiện lợi, khuyến khích người hút thuốc lá hút đúng nơi đúng chỗ. Nhiều người có hành vi đúng thì dễ tạo chuẩn hành vi trong cộng đồng, hình thành lề lối ứng xử văn minh rộng rãi.

Hút thuốc lá nơi công cộng chỉ là một chuyện cụ thể trong xã hội văn minh, nhưng những gì diễn ra xung quanh nó cho thấy tất cả cần phải được luật hóa để dẫn dắt hành vi con người theo hướng đúng đắn. Mỗi điều luật đều cần có hệ điều kiện bảo đảm có thể thực thi trong cuộc sống, trong đó, ngoài vận động, tuyên truyền và xử lý vi phạm nghiêm minh thì còn cần tạo điều kiện đầy đủ để người dân không thể - không cần - không muốn phạm luật.