Kiểm toán Nhà nước chỉ ra loạt vấn đề tại Metro Bến Thành-Suối Tiên

Đây là những nội dung vừa được Kiểm toán Nhà nước đưa ra trong báo cáo kiểm toán dự án xây dựng tuyến đường sắt đô thị số 1 TP Hồ Chí Minh, tuyến Bến Thành - Suối Tiên.

Phê duyệt trái thẩm quyền

Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, dự án có mặt làm được là việc lập, thẩm định, phê duyệt cơ bản tuân thủ quy định của pháp luật.

Với quy hoạch, dự án đường Bến Thành - Suối Tiên được lập và phê duyệt phù hợp với quy hoạch phát triển giao thông vận tải TP Hồ Chí Minh đến năm 2020 và tầm nhìn sau năm 2020 đã được Thủ tướng phê duyệt.

Ngoài ra, cơ quan kiểm toán đánh giá "Công tác khảo sát cơ bản tuân thủ các tiêu chuẩn về khảo sát áp dụng cho dự án. Kết quả khảo sát cơ bản đảm bảo cho công tác lập thiết kế cơ sở của dự án".

Tuy nhiên, với tồn tại, hạn chế, Kiểm toán Nhà nước chỉ ra việc Ủy ban Nhân dân TP Hồ Chí Minh phê duyệt điều chỉnh dự án đầu tư theo quyết định ngày 21-9-2011 là chừa đúng giá trị, chưa tuân thủ quy trình thủ tục và chưa đúng thẩm quyền.

Theo báo cáo, dự án điều chỉnh có tổng mức đầu tư là 47.325 tỷ đồng và đã trở thành dự án quan trọng quốc gia. Theo quy định, dự án phải trình Quốc hội xem xét, quyết định. Ngoài ra, thẩm quyền quyết định đầu tư dự án quan trọng quốc gia là Thủ tướng Chính phủ.

Kiểm toán Nhà nước đánh giá, quyết định phê duyệt điều chỉnh dự án khi chưa có báo cáo đánh giá hiệu quả đầu tư và chưa rõ ràng về nguồn vốn. Nguyên nhân bởi thư của JICA ngày 27-5-2010 chỉ xác nhận "sẽ tính đến việc bổ sung vốn", chưa xác nhận về việc cho vay.

Đáng chú ý, theo báo cáo, việc Ban Quản lý đường sắt đô thị, cụ thể là Phó Trưởng ban Hoàng Như Cương phê duyệt điều chỉnh dự án quan trong quốc gia là trái thẩm quyền.

Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Hồ Chí Minh thực hiện thẩm định dự án để duyệt cũng là không đúng thẩm quyền. Nguyên nhân là dự án đã phát sinh vấn đề thuộc tiêu chí công trình quan trọng quốc gia, theo quy định, việc thẩm định phải được thực hiện bởi Hội đồng thẩm định Nhà nước.

Chưa kể, nội dung thẩm định của Sở Kế hoạch và Đầu tư TP Hồ Chí Minh cũng không đảm bảo quy định. Ví dụ như nội dung thẩm định tổng mức đầu tư không đánh giá, kiểm tra tính đầy đủ, hợp lý của các khoản mục chi, chưa xem xét các yếu tố đảm bảo tính hiệu quả kinh tế-xã hội của dự án.

Vấn đề nữa là Ủy ban Nhân dân TP Hồ Chí Minh chỉ đạo đơn vị thẩm định sử dụng kết quả thẩm tra tổng mức đầu tư của tư vấn do JICA thuê theo Kiểm toán Nhà nước là không phù hợp quy định. Theo quy định, đơn vị thẩm tra phải do người quyết định đầu tư thuế.

Riêng vấn đề này, Bộ Giao thông Vận tải cũng đã có đề nghị: Chủ đầu tư cân nhắc việc lựa chọn đơn vị tư vấn độc lập, có đủ năng lực (không phải tư vấn do JICA thuê) để thẩm định lại về quy mô và tổng mức đầu tư của dự án sẽ đảm bảo tính khách quan hơn.

Tăng tổng mức đầu tư: Thiếu cơ sở, luận cứ

Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước dẫn nguyên nhân tăng tổng mức đầu tư trong tờ trình của Ban Quản lý đường sắt đô thị là do "sự biến động giá khách quan của nguyên vật liệu và tăng lương tối thiểu từ năm 2006 đến 2009 làm tăng tổng mức đầu tư lên 40%".

Tuy nhiên, phía Kiểm toán Nhà nước đánh giá, căn cứ chỉ số giá xây dựng công trình giao thông của Bộ Xây dựng tại TP Hồ Chí Minh và trượt giá tiền yên thì trượt giá khoảng thời gian trên là 31% (sai lệch với tính toán của Ban Quản lý dự án là 9%).

Nguyên nhân thứ hai theo báo cáo của Ban Quản lý đường sắt đô thị là do tăng khối lượng xây dựng vì tăng lưu lượng hành khách và tăng khối lượng thực tế trong quá trình làm rõ thiết kế cơ sở. Những yếu tố này làm tăng tổng mức đầu tư lên 43%.

Báo cáo của Kiểm toán Nhà nước cho rằng, nguyên nhân tăng lưu lượng hành khách dự báo là thiếu độ tin cậy và chính xác. Cụ thể, tính toán dự báo hành khách trong dự án điều chỉnh dựa trên giả thiết 100km của 6 tuyến đường sắt của TP Hồ Chí Minh hoàn thành trước năm 2020 là thiếu cơ sở. Thực tế cho thấy phải sau năm 2020, TP Hồ Chí Minh mới có thể có tuyến đường sắt đầu tiên.

"Nguyên nhân tăng khối lượng trong quá trình làm rõ thiết kế cơ sở, bổ sung tiện ích cũng như đảm bảo an toàn, đoàn kiểm toán không đủ bằng chứng để đánh giá do không có khối lượng thiết kế ban đầu và thiết kế điều chỉnh cũng như tính năng tiện ích, an toàn của thiết kế ban đầu và thiết kế điều chỉnh", báo cáo của Kiểm toán Nhà nước nêu lên.

Việc tính toán hiệu quả kinh tế theo đánh giá cũng chưa phù hợp khi tư vấn điều chỉnh lợi ích kinh tế từ 12,2 tỷ yên lên 28,9 tỷ yên khi không có những luận cứ chính xác.

Theo Kiểm toán Nhà nước, kể cả trường hợp chấp nhận tăng hành khách từ 300.000 hành khách/ngày lên 620.000 hành khách ngày (thời điểm năm 2020) và trượt giá 3 năm theo tiền yên thì lợi ích kinh tế năm 2020 cũng chỉ là 26,98 tỷ yên.