Khơi thông những mạch ngầm

Trần Trọng Dương đã phải nghiền ngẫm trên 250 bài thơ viết chữ Nôm trong Quốc âm thi tập của Nguyễn Trãi, soạn ra 2.500 mục từ và khảo sát 12.000 lượt âm tiết để "giải mã" về mặt ngôn ngữ, văn hóa của thi phẩm này nói riêng và của một giai đoạn lịch sử nói chung. Trong đó có những phong tục tập quán ngày một vắng bóng trong tiềm thức người Việt như lễ xua na, chong đèn chực tuổi, thái cầu, đốt trúc…

Trần Trọng Dương chia sẻ trên trang web của mình một bài thơ xúc động trong những ngày gian khó, khi viết xong bản thảo lần thứ nhất cuốn "Từ điển tác gia về Nguyễn Trãi" rằng: "Ta bệnh, vợ thất nghiệp/Thanh nhàn viết sách chơi/Tiếng con đạp trong bụng/Như tiếng gọi cuộc đời".

Chưa nói đúng sai, hay dở mà chỉ thấy trong khoa học, trong đó có khoa học xã hội nhân văn có khi lửng lơ một câu hỏi đến suốt cuộc đời, nhưng cái tâm, cái tình và cái dũng để đi theo con đường này đã là một điều đáng khâm phục.

Như nhà nghiên cứu trẻ Trần Quang Đức (sinh năm 1985), nổi tiếng từ thời còn sinh viên với giải nhất cuộc thi Hán Ngữ lần thứ ba dành cho sinh viên chuyên ngành tiếng Hán toàn thế giới. Bằng vốn tiếng Hán giúp "hiểu người, hiểu mình", Đức cũng dành tâm sức cho con đường nghiên cứu văn hóa Việt. Hiện Trần Quang Đức đang là nghiên cứu viên của Viện Văn học Việt Nam… Cuốn sách "Ngàn năm áo mũ" ra đời năm 2013, ngoài công sức và nỗ lực lớn của Trần Quang Đức thì nó còn phản ánh một câu chuyện thực tế là, sách nghiên cứu rất nhọc nhằn trong việc kêu gọi tài trợ để xuất bản, phát hành…

Còn khá nhiều ví dụ nữa về những trí thức trẻ "mắc nợ" với vốn cổ cha ông, ngày đêm miệt mài cho những công trình văn hóa mà bỏ lại ngoài kia sự ồn ào tuổi trẻ.