Khi ông trời nổi giận !

Theo Viện Vật lý địa cầu, Việt Nam nằm ở tâm dông châu Á, một trong ba tâm dông trên thế giới có hoạt động dông sét mạnh. Đây là lý do vì sao cứ mỗi khi mùa mưa đến, số người bị sét đánh gây tử vong ở nước ta lại tăng cao. Đáng lưu ý là những đợt sét thường gắn liền với hoạt động của những cơn dông.

Cơn dông được hình thành khi có khối không khí nóng ẩm chuyển động. Nó có thể kéo dài từ 30 phút đến 12 giờ và trải rộng từ vài chục đến hàng trăm kilômét. Kết quả nghiên cứu cho thấy, mây dông thường có kết cấu: vùng điện tích âm chính nằm ở độ cao khoảng 6km; vùng điện tích dương ở phần trên đám mây ở độ cao 8 - 12km và một khối điện tích dương nhỏ phía dưới chân mây. Khi các vùng điện tích đủ mạnh sẽ xảy ra hiện tượng phóng điện sét. Trong loại sét đánh xuống đất, người ta phân ra làm hai loại: sét âm và sét dương. Sét âm, chiếm 90% những đợt sét chủ yếu xuất hiện ở phần dưới đám mây đánh xuống đất. Sét dương thường xuất hiện từ trên đỉnh đám mây đánh xuống nên đặc biệt nguy hiểm vì khi đó trời vẫn có thể quang mây và chưa có mưa xuất hiện.

Một tia sét thông thường có thể thắp sáng bóng đèn 100W trong vòng 3 tháng. Hàng năm trên thế giới có khoảng 5000 người bị sét đánh. Mỗi năm, nước ta có thể chịu tới 2 triệu cú sét đánh xuống đất. Một số khu vực như Cổ Dũng (Hải Dương), Đông Anh (Hà Nội) và đồng bằng sông Cửu Long được coi là “túi sét”.

Những cú sét đánh thẳng thường là nguy hiểm nhất. 10 người bị sét đánh thẳng thì thường có 8 người tử vong. Độ nguy hiểm phụ thuộc vào bản chất của vật bị sét đánh và vị trí tương đối với nạn nhân. Do sét là hiện tượng thời tiết ngẫu nhiên nên không ai dám chắc nơi nào sẽ tuyệt đối an toàn. Tuy nhiên, việc chủ động đề phòng tránh sét là có thể thực hiện được nếu chúng ta am hiểu về nguyên lý hoạt động của chúng.

Lên kế hoạch trước: bằng cách nghe tin dự báo thời tiết. Khi làm ở khu vực nào đó, để ý trước các nơi có thể trú mưa và tránh sét an toàn. Thường thì cơn dông kéo đến rất nhanh, đi kèm đó là mây đen, không khí lạnh và gió.

Không nên: Đứng gần vật cao, gần nước, gần cây, cánh đồng trống trải, ăng-ten, cột cao và những đường dây dẫn. Nên: Nhìn dấu hiệu báo dông (mây đen, gió lạnh...). Nghe dự báo thời tiết khi có ý định đi ra ngoài; Hạ thấp vị trí để hai chân chụm; Không nằm trên đất; Đi vào nhà lớn hay vào xe có mái kim loại (nhớ là không được động tay lên vỏ kim loại).

Thực hiện quy tắc nhìn - nghe: Khi sét xảy ra, thoạt tiên ta thấy tia chớp lóe lên và sau đó là tiếng sấm kèm theo. Nếu tính khoảng thời gian từ lúc chớp lóe lên và lúc nghe thấy tiếng sấm thì có thể xác định được khoảng cách tới nơi sét xảy ra. Chia số giây cho 3 sẽ được khoảng cách đến tia sét. Ví dụ: đếm được 3 giây thì sét cách vị trí đứng là 3/3= 1km. Nên nhớ rằng, nếu như khoảng thời gian đếm được từ khi thấy chớp và nghe tiếng sấm nhỏ hơn 30 giây, thì bạn đã nằm trong tầm ngắm của tia sét. Nếu thời gian này nhỏ hơn 20 giây thì phải di chuyển đến nơi an toàn hơn. Sét có thể đánh cách xa nơi có mưa tới 15-20km. Khi nghe thấy tiếng sấm đầu tiên thì cần phải thấy nguy hiểm đã đến.

Tránh sét trong nhà: Chỗ an toàn để tránh sét là nhà có lắp đặt hệ thống chống sét mà đơn giản nhất là cột thu lôi. Khi ở trong nhà thì nên đứng xa cửa sổ, cửa ra vào, các đồ dùng điện; tránh buồng tắm, bể nước, vòi nước; không nên dùng điện thoại trừ trường hợp thật cần thiết. Nên rút phích cắm các thiết bị điện trước lúc có dông. Nên tránh xa các đường dây điện thoại hay dây điện với khoảng cách ít nhất là 1m. Vô tuyến nối với dây ăng-ten để ngoài trời cũng rất cần rút ra khi có dông.

Tránh sét đánh ngoài trời: Trong trường hợp không kịp chạy tìm nơi ẩn náu an toàn, tuyệt đối không trú mưa dưới tán cây, tránh các khu vực cao hơn xung quanh và các vật dụng kim loại. Nên tìm chỗ khô ráo, nếu xung quanh có cây cao hơn thì nên tìm chỗ thấp, vị trí cây thấp. Người ở vị trí càng thấp càng tốt, tay ôm cổ. Phần tiếp xúc của người với mặt đất là ít nhất, bằng cách đứng nhón chân, không được nằm xuống đất. Nên đứng xa các vật cao, ra ngay khỏi những nơi chứa nước như bãi biển, ao, hồ, mương. Các vùng đỉnh núi hay sườn núi nhô cao cũng rất nguy hiểm. Nếu ở trong rừng thì tìm những nơi cây thấp hơn và thưa để tránh. Không đứng thành nhóm người gần nhau. Nếu như bạn cảm thấy tóc bị dựng lên, như cảm giác điện khi sờ tay trước mặt ti vi, thì điều đó có nghĩa là có thể bị sét đánh bất cứ lúc nào. Lúc này nên cúi ngồi xuống, lấy tay che tai và không nằm xuống đất hay đặt tay lên đất. Sau khi nghe thấy tiếng sét 30 phút thì có thể trở lại làm việc bình thường.

Cấp cứu người bị sét đánh: Người bị sét đánh cần được cứu trợ ngay tức khắc. Nếu người bị sét đánh bị ngất (tim ngừng đập, tắt thở) phải thực hiện khẩn cấp các động tác hô hấp, trợ tim nhân tạo. Tìm những nơi xương bị gãy, đặc biệt cẩn thận không dịch chuyển những nạn nhân nghi ngờ bị gãy cột sống.

Văn Giang

(Theo www.thunderstorm.org.vn)