Khép lại một chương đau buồn

Đây được xem là nỗ lực cuối cùng trong nhiệm kỳ Tổng thống của ông B.Obama nhằm đóng cửa cơ sở giam giữ gây tranh cãi của quân đội Mỹ trên vịnh Guantanamo của Cuba. Sau thời gian dài tiến hành những đánh giá nghiêm túc cùng Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao và các cơ quan an ninh - tình báo Mỹ, chính quyền B.Obama đã đưa ra một bản kế hoạch chi tiết, theo đó đã đề xuất 13 cơ sở trên lãnh thổ Mỹ có thể được sử dụng để tiếp nhận các tù nhân hiện vẫn còn bị giam giữ tại Guantanamo sau khi nhà tù này đóng cửa. Dự kiến, kinh phí để chuyển giao tất cả tù nhân và đóng cửa cơ sở này là khoảng 290 - 475 triệu USD. Tuy nhiên, khoản tiền này sẽ được bù đắp trong 3-5 năm, bởi việc giam giữ các tù nhân còn lại tại Mỹ sẽ giúp tiết kiệm 65-85 triệu USD so với cơ sở giam giữ ở Cuba.

Kể từ khi bước chân vào Nhà Trắng năm 2008, Tổng thống B.Obama đã đặt mục tiêu đóng cửa nhà tù Guantanamo, coi đây là một trong những ưu tiên hàng đầu trong chính sách đối nội trước khi rời nhiệm sở vào đầu năm tới. Quan trọng hơn, với chính quyền B.Obama, việc đóng cửa nhà tù Guantanamo không những có ý nghĩa thực tế mà còn có ý nghĩa biểu tượng. Đây là nhà tù nổi tiếng do Washington sử dụng để giam giữ các nghi can khủng bố quốc tế thuộc tổ chức Al-Qaeda kể từ khi Nhà Trắng phát động cuộc chiến chống khủng bố trên quy mô toàn cầu sau sự kiện 11-9-2001.

Các tổ chức nhân quyền quốc tế và ngay cả dư luận Mỹ đều lên tiếng phản đối, yêu cầu chính quyền Mỹ đóng cửa nhà tù này vì các nghi can khủng bố bị giam giữ lâu dài trong điều kiện vô cùng hà khắc và không được đưa ra xét xử một cách công khai, minh bạch. Những vụ ngược đãi và tra tấn tù nhân dã man ở đây được báo chí phanh phui đã làm xấu hình ảnh về một nước Mỹ luôn tự hào với "những chuẩn mực tự do, nhân quyền". Kể từ khi được thành lập tới nay, nhà tù Guantanamo đã giam giữ tổng số 775 tù nhân và số tù nhân hiện đang bị giam giữ tại đây là 91 người. Nhằm tạo tiền đề cho việc đóng cửa nhà tù Guantanamo, chính quyền B.Obama đã chuyển hầu hết số tù nhân bị giam giữ tại đây sang các nước khác. Tuy nhiên, vẫn còn một số lượng nhỏ tù nhân được Washington cho rằng cần bị giam giữ tại một căn cứ của Mỹ vì các lý do an ninh quốc gia.

Đây cũng là trở ngại lớn nhất trong việc khép lại vấn đề này khi luôn gặp phải sự chống đối quyết liệt của các nghị sĩ Cộng hòa nắm quyền kiểm soát lưỡng viện Quốc hội Mỹ. Lý do được đưa ra là việc đưa các phần tử khủng bố vào giam giữ bên trong lãnh thổ Mỹ là một mối đe dọa đối với an ninh quốc gia. Bên cạnh đó, có nhiều lập luận cho rằng, các tù nhân được chuyển giao có khả năng được thả ngay và sau đó, những kẻ này sẽ quay lại tham gia các mạng lưới khủng bố. Dưới thời của Tổng thống George W.Bush, khoảng 20% trong tổng số 532 phạm nhân ở cơ sở này đã quay lại con đường phạm tội sau khi được thả tự do. Tỉ lệ này hiện nay là khoảng 5%.

Khi thời gian tại nhiệm của Tổng thống B.Obama chỉ còn tính bằng tháng, nhà lãnh đạo Mỹ mong muốn đồi Capitol sẽ tiến hành một "phiên điều trần công bằng" về đề xuất này. Thậm chí, ông B.Obama còn xem xét việc đóng cửa nhà tù Guantanamo bằng quyền hành pháp của mình nếu như kế hoạch bị các nhà lập pháp bác bỏ. Trong khi đó, thủ lĩnh phe đa số tại Thượng viện Mỹ Mitch McConnell tuyên bố, do kế hoạch bao gồm việc đưa các phần tử khủng bố nguy hiểm tới Mỹ nên cần nhận được sự phê chuẩn của cả hai đảng trong Quốc hội. Chủ tịch Hạ viện, Hạ nghị sĩ Cộng hòa Paul Ryan thì cho rằng, ông B.Obama vẫn chưa thuyết phục được người dân Mỹ rằng việc giam giữ các tù nhân Guantanamo tại Mỹ là một kế hoạch khôn ngoan hay an toàn.

Dẫu vậy, sự tồn tại của nhà tù Guantanamo đã đi ngược lại những lợi ích, giá trị của nước Mỹ và cần đóng cửa như để kết thúc một chương đau buồn trong lịch sử xứ Cờ hoa.