Hợp tác xã nhà ở: Mới, liệu có hay?

Xu hướng đang được thành phố dành nhiều sự quan tâm là quản lý chung cư theo mô hình HTX, trong đó người dân trực tiếp tham gia. Sau hơn 3 năm thí điểm, tháng 11-2007, thành phố đã tổ chức được HTX Nhà ở Thụy Điển (tại chung cư 17CT10 - Khu đô thị Trung Hòa - Nhân Chính) và đến hết năm 2012, thành lập được 9 HTX, một Liên hiệp HTX Nhà ở, chủ yếu là khai thác kinh doanh thương mại mặt bằng tầng 1 của chung cư và tổ chức các dịch vụ bảo vệ, trông giữ xe, vệ sinh, điện, nước… phục vụ người dân tại chỗ, với mức phí thấp nhất, chất lượng cao nhất. Với HTX Nhà ở Thụy Điển, từ cuối năm 2011, đơn vị này đã "vươn ra" nhận quản lý 3 tòa chung cư khác trên địa bàn quận Cầu Giấy và gây sốc cho dư luận, khi vừa có văn bản gửi UBND TP Hà Nội đề nghị được nhận quản lý tòa nhà Keangnam...

Đáng chú ý là Đề án vận hành quản lý nhà chung cư cao tầng 17CT10 - Khu đô thị Trung Hòa - Nhân Chính của HTX đã đoạt giải xuất sắc của cuộc thi VACI 2011 - Sáng kiến phòng chống tham nhũng Việt Nam do Thanh tra Chính phủ cùng Ngân hàng Thế giới (WB) phối hợp tổ chức nhờ tính sáng tạo, khả thi, bền vững, khả năng nhân rộng cao và đáp ứng đúng tinh thần "Vì một ngày mới không tham nhũng". Với những kết quả khả quan, mô hình HTX quản lý, tổ chức các dịch vụ nhà ở đang được khá nhiều cư dân tại các tòa nhà chung cư quan tâm. Đây cũng là một trong những cơ sở để Liên minh HTX TP - cơ quan được UBND TP giao nhiệm vụ thường trực thực hiện Đề án phát triển mô hình HTX nhà ở trên địa bàn thành phố Hà Nội, gấp rút hoàn thành dự thảo đề án, trình UBND thành phố xem xét, phê duyệt. Dự kiến giai đoạn 2013-2015, mỗi năm phát triển từ 20 HTX nhà ở mới trở lên trong các khu chung cư; phấn đấu đến năm 2020 hầu hết các khu chung cư đều có tổ chức tự quản theo hình thức HTX…

Mô hình HTX nhà ở đã phát triển từ rất lâu trên thế giới, hiện đang hoạt động ở hơn 50 quốc gia. Nó có hai chức năng cơ bản là quản lý và cung cấp các dịch vụ nhà ở; dùng tiền vay hoặc tiền do các thành viên là pháp nhân đầu tư xây dựng các chung cư, sau đó bán cho các xã viên dưới hình thức trả góp và cung cấp các dịch vụ nhà ở mà mình tổ chức. Cũng như mọi mô hình phát triển nhà, HTX nhà ở chỉ thành công khi cung cấp được nhà ở thực tế cho xã viên và cả những đối tượng khác có nhu cầu về nhà ở, nhưng lại thiếu năng lực tài chính. Song đây lại là điều mà những HTX nhà ở đã thành lập ở Hà Nội chưa đáp ứng được. Thế nên, hãy gọi cho đúng tên của mô hình này là HTX dịch vụ nhà ở để tập trung đầu tư cho sự phát triển bền vững, đạt hiệu quả cao, được xã hội thừa nhận hơn là sớm tự khẳng định "ưu việt" hay "phù hợp".

Chưa kể, hoạt động dịch vụ nhà ở hết sức đa dạng, phức tạp, không chỉ trong phạm vi một nhà chung cư mà phải nằm trong tổng thể cả khu đô thị mới, với hạ tầng kỹ thuật đồng bộ, liệu năng lực, trình độ quản lý ngành nghề đặc thù này của cán bộ HTX có đáp ứng được? Không đầu tư xây dựng, không biết rõ quy hoạch, thiết kế, chất lượng công trình, khả năng tài chính có hạn… lại tổ chức quản lý dịch vụ phục vụ, liệu "nắm" phần ngọn trong vận hành như thế có bảo đảm tính lâu dài? Đấy là chưa nói, với tâm lý "ông chủ", các chủ đầu tư liệu có vui vẻ khi bàn giao công việc này cho HTX khai thác hay không? Bên cạnh đó, việc hiện có rất nhiều chung cư nằm trên địa bàn nông thôn, song chủ các căn hộ ở không phải là nông dân, không được hưởng lợi từ việc xây dựng, vận hành và quản lý những tòa nhà này cũng là điều cần quan tâm để khi triển khai mô hình đạt được ý nghĩa xã hội và thực tiễn.