Hãy mở lối để họ hòa nhập cuộc sống

Con số thực tế có thể lớn hơn do nhiều nạn nhân tự trở về địa phương, không khai báo. Phần lớn số người trở về gặp khó khăn nặng nề về tâm lý sau một thời gian dài bị bóc lột tình dục, bị giam hãm, đánh đập. Khi hồi gia, họ càng gặp nhiều khó khăn do cộng đồng kỳ thị - phân biệt đối xử. Nhu cầu hỗ trợ nạn nhân trở về vì thế ngày một lớn, đa dạng.

Tổn thương nặng nề

Tại hội nghị đánh giá hoạt động hỗ trợ nạn nhân bị buôn bán trở về (do Trung tâm Phụ nữ và phát triển - Hội LHPN Việt Nam tổ chức), nhiều người không giấu nổi nước mắt khi lắng nghe những nạn nhân vị thành niên nhiều năm bị bóc lột tình dục kể lại nỗi khổ nhục khi bị giam hãm ở nước ngoài. N.T.P. (16 tuổi, ở huyện Đầm Hà, Quảng Ninh) bị bạn lừa bán sang Trung Quốc từ khi 14 tuổi. Vóc dáng nhỏ bé, yếu ớt như đứa trẻ 12-13 tuổi, P. vừa khóc vừa kể mỗi ngày em phải tiếp 14-15 khách. Được CA Trung Quốc giải thoát, về Việt Nam P. bị hàng xóm kỳ thị, người thân hắt hủi. Không thể sống ở quê, P. xin vào Ngôi nhà bình yên (NNBY) theo sự giới thiệu của Hội LHPN tỉnh Quảng Ninh. Bà Lê Thị Thủy, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ phụ nữ, trẻ em tỉnh Quảng Ninh tâm sự: "Nạn nhân thường bị tổn thương sâu sắc cả về thể xác, tinh thần, nhiều người rất muốn trả thù đời. Hội LHPN tỉnh cố gắng hỗ trợ để họ có cuộc sống ổn định, được chữa bệnh, được học tập, có việc làm trong môi trường trong lành, thân thiện, giúp các em không dính vào TNXH hoặc bị lôi kéo vào con đường phạm tội".

Là người trực tiếp chăm sóc nạn nhân ở NNBY, bà Lê Thị Tường Vy cho biết: "Khi vào sống ở đây, các em thường xuyên lo sợ, nghi ngờ. Rất nhiều người bị nghiện, mất cân bằng về chuẩn đạo đức, hành vi... Trình độ văn hóa thấp khiến họ rất khó khăn trong học nghề, nâng cao nhận thức. Chính vì vậy, công việc của chúng tôi hết sức khó khăn".

Hàn gắn nỗi đau

Theo bà Dương Thị Xuân, Trưởng ban Pháp luật và Chính sách (Hội LHPN Việt Nam), mô hình hỗ trợ nạn nhân của tội phạm buôn bán người hiện đã có tại ba TP lớn: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và Cần Thơ. Tuy vậy, các mô hình này đều có quy mô nhỏ, nguồn tài trợ không ổn định, chưa thể đáp ứng nhu cầu hỗ trợ nạn nhân. Bà Lê Thị Thủy, đồng Giám đốc dự án NNBY cho biết: "Theo thiết kế, NNBY đủ điều kiện đón tiếp 15 người nhưng thường xuyên phải tiếp nhận hơn 20 người, có thời điểm lên tới 30 người. Trong khi đó, nhu cầu hỗ trợ, chữa trị ngày càng đa dạng. Hơn nữa, việc hàn gắn vết thương thể xác và tâm hồn của nạn nhân bị buôn bán trở về đòi hỏi những kỹ năng tổng hợp, đa dạng. Vì vậy, nhu cầu nâng cấp và mở rộng mô hình, mạng lưới hỗ trợ nạn nhân, việc chuẩn hóa, nâng cao trình độ đội ngũ nhân viên xã hội hỗ trợ trực tiếp nạn nhân rất cần được chú trọng''.

Tại địa phương, sự kỳ thị khiến việc tái hòa nhập của nạn nhân gặp rất nhiều khó khăn. Bị tổn thương về tâm lý, thể xác, mặc cảm về quá khứ (nhất là những người có trình độ văn hóa thấp, nghèo, mù chữ), lại không có việc làm, nạn nhân dễ bị mua bán trở lại hoặc tiếp tay, trở thành tội phạm buôn bán người. Thực tế cho thấy, nhiều nạn nhân khi trở về, bị hoàn cảnh khó khăn thúc đẩy, lại thông tỏ đường đi nước bước nên đã trở thành tội phạm buôn bán người, thậm chí là cả người thân của mình. Trong khi đó, tại một số địa phương, việc tuyên truyền xóa bỏ định kiến, kỳ thị của cộng đồng đối với nạn nhân còn hạn chế vô tình thúc đẩy nạn nhân muốn trả thù, có những hành động sai trái. Do vậy, địa phương cần có chính sách tạo công ăn việc làm, cho vay vốn và tham gia vào các chương trình xóa đói giảm nghèo, giúp họ tái hòa nhập bền vững.

Theo Thượng tá Trần Ðình Huấn, Phó phòng CSÐT tội phạm buôn bán người (Cục Cảnh sát Điều tra tội phạm về TTXH - Bộ CA), dù Bộ CA đã phối hợp chặt chẽ với lực lượng Bộ đội Biên phòng, các chi cục phòng, chống TNXH trong hoạt động phòng, chống tệ buôn bán người nhưng nạn nhân vẫn ngày càng nhiều. Vì vậy, rất cần có sự phối hợp chặt chẽ hơn nữa giữa Hội LHPN Việt Nam, Bộ CA, Tư pháp, các chi cục phòng, chống TNXH tại địa phương cũng như các cơ quan truyền thông đại chúng... tạo thành mạng lưới ngăn chặn nhằm giảm tối đa số nạn nhân của tệ mua bán người. Bên cạnh đó, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa lực lượng CA các nước láng giềng Lào, Campuchia, Trung Quốc và Việt Nam trong phòng, chống tệ buôn bán người.

Bà Võ Thị Hồng Hà, Thường trực Văn phòng Ban chỉ đạo phòng, chống buôn bán người của Chính phủ cho biết: Dự thảo Luật Phòng, chống mua bán người sẽ được trình Quốc hội thông qua vào tháng 3-2011 nhằm khuyến khích các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước hợp tác, tài trợ cho các hoạt động phòng, chống mua bán người và hỗ trợ nạn nhân ổn định cuộc sống, hòa nhập cộng đồng; khuyến khích cá nhân, tổ chức trong nước thành lập cơ sở hỗ trợ nạn nhân theo quy định của pháp luật. Sắp tới, Luật Phòng, chống mua bán người ra đời sẽ là công cụ đắc lực hỗ trợ cho các ngành, các cấp, tổ chức trong và ngoài nước nỗ lực giảm tối đa tình trạng này. Theo đó, nạn nhân buôn bán người cũng sẽ được bảo đảm quyền được tiếp nhận tại địa phương, được làm việc, chữa trị và chăm sóc - những yếu tố đầu tiên giúp họ trở lại hòa nhập với cuộc sống sau những ngày tháng dại dột lỡ làng.