“Hạ nhiệt” cuộc khủng hoảng di cư

Những bước chuẩn bị dường như đang diễn ra thuận lợi dù còn tồn tại những lo ngại về tính thực chất của thỏa thuận.

Để đón người di cư "hồi hương", Thổ Nhĩ Kỳ đã tăng tốc thiết lập các trung tâm tiếp nhận ngay trước khi thỏa thuận với Liên minh Châu Âu có hiệu lực. Theo đó, một trung tâm tiếp nhận ở Cesme, tỉnh Izmir, nằm đối diện đảo Chios của Hy Lạp đã bắt đầu đi vào hoạt động. Theo Thị trưởng thị trấn Cesme, Muhittin Dalgic, trung tâm tiếp nhận của thị trấn có lều và khu vệ sinh dành cho người di cư. Cùng với đó, thị trấn Dikili, tỉnh Izmir, đối diện đảo Lesbos của Hy Lạp, cũng đang lập một trung tâm tiếp nhận người di cư bị trả lại từ Hy Lạp.

Thổ Nhĩ Kỳ cho biết, những trung tâm này không phải là trại tị nạn mà chỉ là điểm tiếp nhận và người di cư sẽ được chuyển tới nơi khác sớm nhất có thể. Theo nguồn tin từ Ủy ban Châu Âu (EC), từ hôm nay (4-4), 500 người di cư đầu tiên sẽ được đưa trở lại Thổ Nhĩ Kỳ từ Hy Lạp. Đó là những người gốc Syria không được cấp quy chế tị nạn và người Afghanistan, Pakistan.

Trong khi đó, những tín hiệu tích cực cũng đã diễn ra tại Hy Lạp. Với 169 số phiếu thuận, 107 phiếu chống, ngày 1-4, Quốc hội Hy Lạp đã phê chuẩn thỏa thuận giữa EU và Thổ Nhĩ Kỳ về giải quyết cuộc khủng hoảng di cư. Theo thỏa thuận, người tị nạn vào Hy Lạp bất hợp pháp từ ngày 20-3 sẽ bị đưa trở lại Thổ Nhĩ Kỳ. Đây là một quyết định quan trọng nhằm hiện thực hóa thỏa thuận hành động chung EU - Thổ Nhĩ Kỳ để giúp Hy Lạp và EU thoát khỏi cuộc khủng hoảng đang làm đảo lộn Cựu lục địa.

Với khoảng 51.000 người di cư đã đến và hàng trăm người di cư khác đang tiếp tục đổ về Hy Lạp mỗi ngày, quyết định vừa được cơ quan lập pháp Athens thông qua sẽ giúp giải quyết tình trạng "ùn ứ" người di cư tại biên giới của Hy Lạp trong nhiều tháng qua. Cũng theo kế hoạch này, cứ mỗi trường hợp người Syria bị đưa về Thổ Nhĩ Kỳ, EU sẽ phải tiếp nhận lại một trường hợp tương ứng theo đường hợp pháp từ Thổ Nhĩ Kỳ. Số người tị nạn tối đa có thể trao đổi theo diện này là 72.000 người. Và Đức sẽ tiếp nhận nhiều nhất là 16.000 người. Một phát ngôn viên Bộ Nội vụ Đức xác nhận, trong hôm nay (4-4), những người tị nạn Syria đầu tiên theo thỏa thuận Thổ Nhĩ Kỳ - EU sẽ tới Đức, trước hết là diện các gia đình có trẻ nhỏ.

Tuy nhiên, kế hoạch trả người di cư từ Hy Lạp về Thổ Nhĩ Kỳ đã vấp phải các cuộc biểu tình ở cả hai nước ngay trước khi thỏa thuận Thổ Nhĩ Kỳ - EU có hiệu lực. Những người di cư bị mắc kẹt tại một thị trấn ở biên giới Hy Lạp - Macedonia cũng đã phản kháng, đòi mở cửa biên giới để họ tiếp tục chuyến hành trình tới Châu Âu. Còn tại thị trấn bờ biển Dikili của Thổ Nhĩ Kỳ, hàng trăm người địa phương đã biểu tình phản đối việc tiếp nhận những người di cư do lo ngại những tác động tiêu cực tới kinh tế, du lịch và an ninh địa phương.

Cuộc tiếp nhận người di cư về Thổ Nhĩ Kỳ cũng gây lo ngại về vấn đề quyền con người. Nhiều tổ chức về quyền con người cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ không phải là một đất nước an toàn với người tị nạn. Tổ chức Ân xá quốc tế cho rằng thỏa thuận Thổ Nhĩ Kỳ - EU là một đòn giáng mạnh vào quyền con người khi chỉ trong vài tuần qua, Thổ Nhĩ Kỳ đã trục xuất hàng loạt người tị nạn Syria về quốc gia đang ngập trong nội chiến. Theo tờ "Liberation" (Pháp) kế hoạch đưa người di cư trở lại Thổ Nhĩ Kỳ là "thỏa thuận xấu hổ" vì với thỏa thuận này, 28 nước EU đã từ bỏ quyền cư trú tị nạn, một quyền con người được ghi nhận trong Công ước quốc tế.

Cho dù EU và Thổ Nhĩ Kỳ đã quyết tâm và sẵn sàng giải quyết cuộc khủng hoảng di cư song vẫn còn quá sớm để dự báo rằng sẽ giải quyết thành công cuộc khủng hoảng. Dẫu vậy, trước mắt hành động của Thổ Nhĩ Kỳ - EU sẽ giúp Châu Âu "hạ nhiệt", đồng thời giảm tình trạng căng thẳng tại biên giới của Hy Lạp khi mỗi ngày có hàng trăm người di cư đang tiếp tục hướng đến Athens.