Dự thảo Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) của Đảng ta ghi rõ:
Như vậy, là đã khẳng định rõ ràng bản chất giai cấp công nhân của Đảng ta. Đồng thời, dự thảo cũng ghi rõ Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong chính trị của toàn xã hội, đại biểu trung thành lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc.
Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, tồn tại không ngoài mục đích "phục vụ Tổ quốc, phục vụ giai cấp và nhân dân". Đó là mục đích tối cao của Đảng. "Ngoài ra, Đảng không có lợi ích nào khác". Điều này, một mặt nói lên mối quan hệ giữa Đảng và nhân dân, dân tộc; mặt khác, cũng phản ánh bản chất giai cấp công nhân của Đảng ta. Là Đảng của giai cấp công nhân, vì thế, Đảng ta cũng phải không ngừng nâng cao trí tuệ. Có như vậy Đảng mới thực sự là đội tiền phong của giai cấp. Hơn nữa, sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân ta đã chuyển sang giai đoạn mới, giai đoạn xây dựng xã hội mới tiến bộ, mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho người lao động và toàn xã hội với mục tiêu: dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, đòi hỏi Đảng ta phải có trí tuệ, lương tâm và hành động. Ngày nay, bản chất giai cấp công nhân của Đảng phải được thể hiện ở tầm cao trí tuệ của Đảng trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Đảng phải nhận biết được quy luật trong công cuộc xây dựng đất nước hiện nay. Quần chúng chỉ thừa nhận vai trò lãnh đạo của Đảng nói chung và đảng viên nói riêng khi chúng ta có kiến thức, năng lực thực sự trong lãnh đạo kinh tế, trong tổ chức và quản lý sản xuất, tạo ra năng suất lao động cao hơn, sản phẩm nhiều hơn, tốt hơn cũng như trong việc quản lý một cách khoa học mọi mặt của đời sống xã hội, mang lại những quyền lợi thiết thực hằng ngày cho họ. Ngày nay, không thể động viên, lôi cuốn được đông đảo quần chúng tham gia vào công cuộc đổi mới nếu không mang lại lợi ích vật chất và tinh thần cho họ. Và không bao giờ hàng triệu quần chúng lại nghe theo lời khuyên của một đảng phái, nếu những lời khuyên đó không phù hợp với những điều mà kinh nghiệm từ chính cuộc sống đã dạy bảo họ.
Đảng Cộng sản chỉ thực sự là đội tiền phong của giai cấp cách mạng nếu bao gồm những đại biểu ưu tú nhất của giai cấp đó, những người có học vấn và được tôi luyện bằng kinh nghiệm đấu tranh bền bỉ, nếu biết gắn liền với tất cả cuộc sống của giai cấp mình và thông qua đó, gắn liền với tất cả quần chúng bị bóc lột và biết làm cho giai cấp đó, quần chúng đó tin tưởng hoàn toàn vào mình.
Thực tế vừa qua đã dạy chúng ta rằng, hàng triệu quần chúng lao động chỉ thừa nhận vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản khi chúng ta xây dựng được một xã hội mới mà trên mọi phương diện phải ưu việt hơn chủ nghĩa tư bản. Không thể khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng bằng pháp luật, bằng sự cưỡng bức. Không thể làm cho quần chúng đi theo, tin vào lý tưởng tốt đẹp bằng một "thiên đường" ở tương lai xa xôi, trong khi cuộc sống hiện tại thì đầy rẫy khó khăn, tiêu cực và những quyền lợi chính đáng, tối thiểu, cơ bản của con người không được bảo đảm.
Chỉ có trí tuệ không thôi thì chưa đủ, Đảng cần phải có lương tâm và hành động. Lương tâm thể hiện trước hết và trên hết ở tình yêu nhân dân, quan tâm đến đời sống nhân dân, "phải hiểu rõ sinh hoạt của nhân dân, biết nhân dân còn cực khổ như thế nào, biết chia sẻ những lo lắng, những tủi buồn, những công tác nặng nhọc với nhân dân" như Bác Hồ đã dạy. Lương tâm của Đảng, của mỗi đảng viên được thể hiện ở đạo đức cách mạng là hòa mình với quần chúng thành một khối, tin tưởng quần chúng, hiểu quần chúng, lắng nghe ý kiến của quần chúng. Cần, kiệm, liêm, chính, chí công, vô tư, "lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ", đó là đạo đức, là lương tâm của người cộng sản mà Bác Hồ đã nhiều lần nhắc nhở chúng ta. Thờ ơ trước sự đau khổ, thiếu thốn, đói rách của quần chúng, đó không phải là lương tâm, đạo đức của người cộng sản, của một đảng cách mạng. Lãnh tụ thiên tài của Đảng và dân tộc ta đã nhiều lần căn dặn chúng ta phải hết sức chăm lo đến đời sống của nhân dân: "Nếu dân đói, Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân rét là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân dốt là Đảng và Chính phủ có lỗi; nếu dân ốm là Đảng và Chính phủ có lỗi".
Đảng ta là Đảng chiến đấu, Đảng hành động. Trí tuệ, lương tâm và đạo đức của Đảng thể hiện ở hành động của Đảng. Trong sự nghiệp xây dựng xã hội mới hiện nay, hành động của Đảng phải được thể hiện ở những việc cụ thể hằng ngày, mang lại những lợi ích thiết thực cho nhân dân lao động như Bác Hồ đã nói: "Dân không đủ muối, Đảng phải lo. Dân không có gạo ăn đủ no, dân không có vải mặc đủ ấm, Đảng phải lo. Các cháu bé không có trường học, Đảng phải lo... Tất cả mọi việc, Đảng phải lo. Việc xây dựng chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản… Đảng phải lo. Ngay đến cả tương, cà, mắm, muối của dân, Đảng đều phải lo". Đảng vừa lo tính công việc lớn như đổi nền kinh tế và văn hóa lạc hậu của nước ta thành một nền kinh tế và văn hóa tiên tiến, đồng thời phải luôn luôn quan tâm đến những việc "đời thường" cần thiết cho đời sống hằng ngày của nhân dân. Hành động của Đảng trong công cuộc đổi mới hôm nay cần phải được thể hiện trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, kiên quyết sửa chữa sai lầm, khuyết điểm, vững tay chèo lái, đưa con thuyền cách mạng Việt Nam vượt qua bão tố, thác ghềnh thẳng hướng đi lên, cập bến quang vinh. Trước mắt và cũng là vấn đề đang nổi cộm lên, cản trở sự đi lên của cách mạng, sự thành công của công cuộc đổi mới là tệ tham nhũng, quan liêu, đặc quyền đặc lợi. Hành động của Đảng lúc này là phải kiên quyết và triệt để, công minh trong trận chiến đấu này, có như vậy dân mới tin và "lòng dân mới yên".
Điều có ý nghĩa quyết định trong lúc này để đưa sự nghiệp đổi mới đến thắng lợi là sự kiên định về chính trị của Đảng. Sự sụp đổ của mô hình chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô không phải là do sai lầm của chủ nghĩa xã hội, hoặc sự "lỗi thời của chủ nghĩa Mác - Lênin" như quan niệm của một số người, mà là do sai lầm trong nhận thức về chủ nghĩa xã hội và cung cách đi lên chủ nghĩa xã hội. Thực tế càng chứng minh rằng chủ nghĩa tư bản không phải là giải pháp hữu hiệu có thể mang lại cuộc sống ấm no, hạnh phúc và dân chủ thực sự cho nhân dân lao động ở những nước này. Rõ ràng "chỉ có chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản mới giải phóng được các dân tộc bị áp bức và những người lao động trên thế giới khỏi ách nô lệ". Chủ nghĩa Mác - Lênin không phải là đã lỗi thời, trái lại, nó vẫn "là kim chỉ nam" là mặt trời soi sáng cho nhân dân ta đi đến đích cuối cùng như Bác Hồ đã nói.
Vấn đề quan trọng cấp thiết là phải không ngừng củng cố và tăng cường bản chất giai cấp công nhân của Đảng, phải xây dựng một cơ chế bảo đảm lựa chọn, tiếp nhận, thu hút những người có tài, có đức vào Đảng, đồng thời sa thải, loại trừ những phần tử thoái hóa, biến chất, không còn xứng đáng với danh hiệu đảng viên.
(*) Không sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự đồng ý bằng văn bản của Báo Hànộimới.