Đừng để Hiến pháp phải đợi luật quá lâu

Trong hàng loạt bài viết Báo Hànộimới đăng tải vào thứ ba hằng tuần đã phản ánh nhiều nội dung cần cụ thể hóa. Nếu không, rất nhiều điều khoản trong Hiến pháp mới sẽ khó đi vào đời sống.

Đẩy mạnh tuyên truyền để dân hiểu, yêu Hiến pháp

Nhận thức rõ vai trò, ý nghĩa của Hiến pháp là văn kiện đặc biệt quan trọng, phản ánh ý chí, nguyện vọng của toàn Ðảng, toàn dân và toàn quân ta; là cơ sở chính trị - pháp lý vững chắc cho công cuộc xây dựng, bảo vệ, phát triển và hội nhập quốc tế của đất nước trong thời kỳ mới, thời gian qua, UBND các tỉnh, thành phố trên cả nước đã tích cực tổ chức triển khai thi hành Hiến pháp và đã đạt được những kết quả nhất định. Đến nay, các sở, ban, ngành, hội đoàn thể ở mỗi địa phương đều đã ban hành kế hoạch và tổ chức triển khai các văn bản của TƯ, của tỉnh, thành phố về nội dung Hiến pháp năm 2013 phù hợp với từng khu vực, địa bàn; quán triệt, tuyên truyền sâu rộng Hiến pháp trong cán bộ, công chức và các tầng lớp nhân dân để bất kỳ ai, dù trình độ thế nào cũng có thể hiểu tinh thần của Hiến pháp, chấp hành các quy định trong Hiến pháp.

Song bên cạnh kết quả đạt được, công tác triển khai thi hành Hiến pháp còn gặp khó khăn do đội ngũ báo cáo viên pháp luật còn mỏng, khả năng nghiên cứu, truyền đạt giới thiệu Hiến pháp năm 2013 chưa cao. Một vấn đề nữa là làm sao để Hiến pháp đi vào đời sống, đầy đủ, toàn diện, đúng như tinh thần không đơn giản khi nguồn tài liệu chính thức về nội dung triển khai thi hành Hiến pháp còn ít, nhiều nội dung chưa được thể chế hóa.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của QH, Phó ban Biên tập Hiến pháp sửa đổi Lê Minh Thông, với các vấn đề lớn về tổ chức bộ máy thì việc sửa các luật liên quan sẽ chủ yếu phục vụ cho hoạt động của Nhà nước trong nhiệm kỳ tới. Cho nên lộ trình là phải khẩn trương dự thảo các luật sửa đổi hay ban hành mới để kịp trình Quốc hội thông qua, chậm nhất là tại kỳ họp cuối năm 2015. Quá trình chuẩn bị, Luật Chính quyền địa phương là khó nhất. Bởi Hiến pháp sửa đổi năm 2013 chỉ hiến định các vấn đề mang tính nguyên tắc, tư tưởng. Còn việc tổ chức bộ máy chính quyền địa phương, ở các cấp, các khu vực đô thị, nông thôn thế nào… thì sẽ phải bàn tiếp để đưa vào luật. Việc này lại liên quan tới công cuộc thí điểm không tổ chức HĐND mà tới đây sẽ tổng kết, đánh giá.

Còn theo Bộ Tư pháp, chỉ xét riêng về những điều khoản liên quan đến quyền con người, quyền công dân, cũng có tới 29 luật, pháp lệnh cần được sửa đổi bổ sung, ban hành để phù hợp với quy định của Hiến pháp, mà đây lại đều là luật khó xây dựng. Trong số 29 luật, pháp lệnh này có một số sẽ được ban hành ngay trong năm nay, nhưng cũng có luật, pháp lệnh chưa được đưa vào chương trình chỉnh sửa của năm 2015.

Một ví dụ khác, so với các chương khác trong Hiến pháp, chương về tư pháp có nhiều sửa đổi, bổ sung. Chẳng hạn, lần đầu tiên nguyên tắc tranh tụng được đưa lên thành hiến định, quy định có ngoại lệ xét xử sơ thẩm không có hội thẩm… Rồi hiến định "nghiêm cấm cơ quan, tổ chức, cá nhân can thiệp vào việc xét xử". Với tinh thần đó, các luật tổ chức liên quan đến TAND, Viện KSND cũng sẽ phải khẩn trương sửa đổi, cụ thể hóa xem nội hàm nguyên tắc tranh tụng thế nào, trường hợp nào thì xét xử không cần hội thẩm. Thậm chí có thể phải nghiên cứu sửa Bộ luật Hình sự xem nghiêm cấm can thiệp thế nào, có cần hình sự hóa không.

Chờ tiếng nói chính thức

Luật sư Cao Xuân Vượng (Đoàn Luật sư Hà Nội) khẳng định, các vướng mắc trên đều là vấn đề rất thiết thân đối với cuộc sống của tất cả mọi người dân nhưng không dễ trả lời. Tại hội thảo "Tổ chức bộ máy nhà nước theo Hiến pháp năm 2013" do Tạp chí Nghiên cứu lập pháp (Viện Nghiên cứu lập pháp) và Viện Chính sách công và pháp luật (Liên hiệp Các hội khoa học kỹ thuật Việt Nam) vừa tổ chức, nhiều chuyên gia pháp lý đã thừa nhận, việc hiện thực hóa triển vọng lớn về bảo đảm quyền con người, quyền công dân trong Hiến pháp 2013 sẽ phải vượt qua nhiều thách thức và tiến độ thể chế hóa sẽ khó sớm hoàn thành trong điều kiện hiện nay.

Thực tế cũng cho thấy, không chỉ có những nội dung của Hiến pháp cần thể chế hóa mới có thể thực hiện, ngay cả với những dự án luật đã xây dựng, có phạm vi điều chỉnh vô cùng rộng lớn, tác động đến công tác quản lý công dân, quyền con người cũng còn rất nhiều điều cần bàn. Cụ thể, dự án Luật Hộ tịch trình ra Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất một quy định vừa mang tính chuyển tiếp, vừa mang tính ủy quyền lập pháp đáng phải suy nghĩ "Chính phủ quy định thủ tục đăng ký hộ tịch trong giai đoạn chuyển tiếp cho đến khi xây dựng xong cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, chậm nhất đến hết ngày 31-12-2019 phải thực hiện thống nhất trên toàn quốc thủ tục đăng ký hộ tịch theo quy định của luật này". Như vậy, Ban soạn thảo đề xuất luật thông qua vào năm 2016 nhưng chỉ có chương cơ sở dữ liệu hộ tịch, chương quản lý nhà nước là có hiệu lực thi hành. Toàn bộ các quy định về thủ tục lại bị chờ cho đến hết năm 2019 quả là rất vô lý.

Để Hiến pháp không bị "treo", đợi luật, hơn lúc nào hết, đây là thời điểm Chính phủ và các bộ, ngành phải dồn sức nghiên cứu, nâng cao chất lượng, đẩy nhanh tiến độ làm luật. Đồng thời rà soát, lập danh mục đề xuất văn bản quy phạm pháp luật cần phải dừng thi hành, bãi bỏ, sửa đổi, bổ sung, hoặc ban hành mới phù hợp với quy định của Hiến pháp. Với những nội dung không phù hợp Hiến pháp thì cần bãi bỏ hoặc trong khi luật chuyên ngành chưa sửa đổi cần trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ra nghị quyết giải thích vấn đề này hay không cũng cần tính đến, giải thích rõ để tránh việc có nhiều cách hiểu khác nhau.