Đổi lượng có làm tăng chất?

Sự phát triển quy mô HS chuyên trong hệ thống trường chuyên, trường có lớp chuyên của Hà Nội (gồm 4 trường: Hà Nội - Amsterdam, Chu Văn An, Nguyễn Huệ, Sơn Tây) đã góp phần đáp ứng nhu cầu học tập của HS, phục vụ yêu cầu đào tạo mũi nhọn cho ngành GD-ĐT Thủ đô, song cũng đặt ra nhiều vấn đề đáng lo nghĩ.

Sự phát triển tất yếu

Nói về sự kiện này, ông Chử Xuân Dũng, Hiệu trưởng Trường THPT Chu Văn An cho biết: Năm 1995, cùng với Trường THPT Quốc học Huế và THPT Lê Hồng Phong (TP Hồ Chí Minh), trường được Thủ tướng Chính phủ ký quyết định xây dựng thành trường trọng điểm quốc gia. Hiện nay, hai trường bạn đều đã trở thành trường chuyên với sự đầu tư của địa phương để phát hiện, đào tạo HS giỏi trên địa bàn. Lịch sử và quá trình phát triển Trường Chu Văn An đã từng bước tạo ra căn cứ thuyết phục cho việc mở rộng khối chuyên. Việc này đã được ban giám hiệu chuẩn bị chu đáo về mọi mặt. Khi thành lập Trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam cách đây hơn 20 năm, một số giáo viên giỏi của Chu Văn An đã được điều động sang làm nòng cốt và sau sự sáp nhập hữu cơ của hai trường Chu Văn An và Ba Đình, đội ngũ giáo viên nhà trường từng có sự chênh lệch khá lớn. Tuy nhiên, sự chưa đều tay về chuyên môn, nghiệp vụ đã dần được khỏa lấp bởi những nỗ lực của chính bản thân mỗi thầy, cô giáo và định hướng của ban giám hiệu, các cấp quản lý ngành. Vài năm gần đây, đội ngũ ấy lại được bổ sung thêm những người trẻ, giỏi, từng có HS giỏi đoạt giải quốc gia, quốc tế ở các địa phương, trong đó có ở 3 môn mà nhà trường sẽ mở lớp chuyên là vật lý, hóa học, sinh học. Để đảm nhiệm tốt vai trò dạy chuyên với các môn này, nhất là để đáp ứng nhu cầu dạy - học thực hành, trong năm học 2011-2012, nhà trường sẽ được bổ sung thêm trang thiết bị dạy học với kinh phí hơn 2 tỷ đồng.

Phó Trưởng phòng Kế hoạch Tài chính (Sở GD-ĐT Hà Nội) Nguyễn Thế Sơn cho rằng: Việc có thêm 3 lớp chuyên thuộc khối khoa học tự nhiên của Trường Chu Văn An vào thời điểm này còn kịp thời đáp ứng nhu cầu học chuyên của HS phía Đông Bắc thành phố khi Trường THPT chuyên Hà Nội - Amsterdam đã được di dời tới địa điểm mới tại quận Cầu Giấy. Thực tế, nhu cầu học những môn khoa học tự nhiên của HS luôn cao hơn so với các môn khoa học xã hội. Mỗi mùa tuyển sinh, các trường có lớp chuyên trên địa bàn TP đã phải mở thêm lớp để phục vụ nhu cầu học của HS có điểm cận chuẩn.

Những vấn đề đặt ra…

Với nhiều yếu tố khá thuận lợi và hợp lý như vậy, song với các cấp quản lý, trong đó có cả ban giám hiệu nhà trường thì đây là bài toán không dễ giải khi phải nâng cao chất lượng đào tạo trong điều kiện quy mô ngày càng lớn. Thực tế là trong nhiều năm gần đây, số HS Trường Chu Văn An tham gia đội tuyển HS giỏi quốc gia còn hạn chế và về thực chất, Trường THPT Chu Văn An chưa phải là "thương hiệu" có sức hút mạnh với những HS có năng lực xuất sắc. Trong số học sinh này, nhiều em chỉ chọn Chu Văn An là nguyện vọng 2 khi đăng ký dự tuyển vào lớp 10. Rõ ràng, khi chất lượng đào tạo hạn chế thì việc không thu hút được những HS ưu tú nhất là điều dễ hiểu. Làm sao để tạo ra sức hút mạnh mẽ và việc mở thêm lớp chuyên có phải là cách làm đúng?

Dư luận đang băn khoăn khi chất lượng đào tạo mũi nhọn của Hà Nội không ổn định và có chiều hướng đi xuống. Nếu như năm 2010, trong kỳ thi chọn HS giỏi quốc gia, Hà Nội có 118/138 HS đoạt giải, trong đó có tới 12 giải nhất, thì tới năm 2011, số HS đoạt giải nhất chỉ còn là 4. Đáng chú ý, các giải này đều là giải về ngoại ngữ, còn chất lượng giải ở các môn khoa học cơ bản chưa xứng tầm với khả năng của HS Hà Nội cũng như sự đầu tư của thành phố. TP Hà Nội đã dành hẳn 5ha đất ở vị thế đắc địa, đầu tư hơn 400 tỷ đồng xây dựng Trường Hà Nội - Amsterdam mới với mục tiêu tạo ra một môi trường học tập lý tưởng cho những HS tiêu biểu của Thủ đô. Với ưu thế về đào tạo mũi nhọn, sự đầu tư lý tưởng của nhà nước và sự quan tâm đặc biệt của phụ huynh, Trường Hà Nội - Amsterdam cần phải xác định cho mình vị thế "anh cả" trong hệ thống trường chuyên của Hà Nội.

Để vừa phát triển quy mô vừa nâng cao chất lượng đào tạo HS chuyên, theo ý kiến của các nhà quản lý giáo dục, ngoài các điều kiện cần thiết như cơ sở vật chất, trang thiết bị, thì vai trò của đội ngũ nhà giáo trong hệ thống trường chuyên, trường có lớp chuyên là vô cùng quan trọng. Ở mỗi nhà trường, từng giáo viên, thành viên ban giám hiệu phải được bồi dưỡng, tiếp cận thường xuyên với những nội dung, yêu cầu mới của việc giáo dục HS chuyên cả về nội dung và phương pháp. Mở thêm lớp chuyên, trong khi đội ngũ dạy chuyên không có sự thay đổi đáng kể và thực tế kết quả đào tạo mũi nhọn còn nhiều điều đáng lo ngại, vai trò "nhạc trưởng" của Sở GD-ĐT càng trở nên quan trọng trong việc thống nhất quản lý, điều tiết các điều kiện dạy - học từ giáo viên, tài chính cho đến tuyển sinh.