Dấu chấm than viết ngược

(HNM) - Hoàng Việt Hằng vẫn được biết đến là một nhà thơ, vừa ẵm giải của Hội Nhà văn Hà Nội năm nay. Triệu Bôn là nhà văn trong trà chống Mỹ, tác giả truyện "Mầm sống" nổi tiếng. Giờ đây, cặp vợ chồng nhà văn này xuất hiện với tập tản văn "Dấu chấm than viết ngược", ra mắt một chân dung mới - nhà báo - của họ.

Mới, nhưng nói là "đích thực" cũng được, bởi nhà báo, tuy không nức tiếng bằng, mới là cái "anh" nuôi được nhà văn, nhà thơ. Và nói "tản văn" không biết có chính xác… vì đây là những bài báo đã đăng được chọn lọc lại.

Hoàng Việt Hằng đi nhiều, gặp lắm. Ngoài cung cấp thông tin, những gì chị kể đều lưu lại cảm xúc riêng. "Vết khắc trên đá xám" chắt lọc từ vài chuyến đi mới được độ nghìn chữ, kể về người đàn bà "sống với năm ngọn đèn", "Chúa đã an bài", "Không có gì riêng tư để nói". Đó là "đối tượng" rất khó viết so với những người nổi tiếng khác như ca nương Quách Thị Hồ, dịch giả Trần Đình Hiến… Lần theo con đường tơ lụa bên Trung Hoa, chị nhớ "người nướng thịt dê thì cứ nướng, người chăn dê vẫn hát giữa cỏ xanh". Nhưng dù viết về ai, vùng đất nào, "sự vật" gì, hồn nhiên hay u uất, cái nhu cầu phải nói với mình, nói cho mình vẫn bộc lộ ra trong từng câu chữ. "Dấu chấm than viết ngược" tuy được "nhấc" ra làm tên cho cả tập, lại "đeo" vào một cái tứ quá mỏng; âu cũng là báo của người làm thơ.

Nhà văn Triệu Bôn viết báo với sự thâm trầm sâu sắc, để lại những trải nghiệm bất ngờ khi kể về Văn Cao, Tô Hoài nổi tiếng đến những thân phận bèo bọt. Không làm sang, hay giữ mình làm kẻ quê quan sát Hà Nội, anh thật thú vị, làm chủ được từng chi tiết, quan sát. 7 bài viết về các kiểu ăn uống, dường như để "cúng" cho một chuyên mục báo, cho thấy anh suy nghĩ bàn về miếng ăn rất nhiều, làm nó ánh lên những sắc thái người khác bỏ qua. "Quái lạ chợ Tàu" cho thấy anh nói được những điều rất khó nói to lên một cách khéo léo, thuyết phục.

Triệu Bôn mất đã chục năm. Những ngày gần đi, anh kể nhiều về quyển sách định viết, cũng về chiến tranh nhưng trần trụi hơn, khi ta chuẩn bị mở một chiến dịch. Sách không kịp hoàn thành, nhưng tiểu thuyết "Cơn co giật của đất" về cải cách ruộng đất ra mắt kịp mấy năm sau, để lại dư luận tốt. Giờ thì ta lại được đọc anh với "Dấu chấm than viết ngược", như gặp một kỷ niệm chị Hoàng Việt Hằng dành cho.

Hoàng Định

(Hoàng Việt Hằng, Triệu Bôn - NXB Phụ nữ 2008)