Đất sụp xuống, tội phạm ngoi lên

Điều này không gây ngạc nhiên lắm: Ở Haiti, trong những tình trạng khẩn cấp, người ta có thể thấy súng nổ khắp mọi nơi về đêm, nhiều như tiếng chó sủa. Một trong những bài cầu nguyện ưa thích của họ “Rat pa kaka” – trong tiếng bản địa nghĩa là “Chuột cũng không được ỉa ở đây nếu không có sự cho phép của chúng ta”.

Tội phạm đã là chuyện phổ biến ở Port-au-Prince. Hơn nữa, sau động đất, quá nhiều cảnh sát Haiti và nhân viên gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc đã thiệt mạng hoặc bị thương, cộng thêm vào đó là khoảng 1000 tù nhân đã thoát khỏi trại giam sau khi nhà tù của Port-au-Prince bị sập. “Chắc hẳn bây giờ mọi người đã quên", Robert Perito, một chuyên gia về tội phạm ở Haiti của tổ chức phi lợi nhuận Viện Hòa bình Mỹ có trụ sở tại Washington nói. “Đây chắc chắn là lý do tại sao quân đội Mỹ đang triển khai lực lượng an ninh bổ sung”.

Sự có mặt đó, cũng như lực lượng cảnh sát quân sự đến từ các quốc gia khác, là cực kỳ cần thiết cho nỗ lực cứu viện được diễn ra suôn sẻ và an toàn. Quân đội Mỹ đã có kinh nghiệm với các băng đảng tội phạm ở Port-au-Price. Như Perito chỉ ra, chúng thường có động cơ chính trị và “hoạt động dựa trên hình tượng Robin Hood”.

Tất nhiên một quốc gia nghèo đói và bất công như Haiti là mảnh đất màu mỡ cho tội phạm sinh sôi nảy nở và tìm cách kiếm lời từ các biến động xã hội. Bản báo cáo năm 2008 do đồng nghiệp của Perito viết lưu ý rằng: “những quan chức giàu quyền lực trong giới chính trị Haiti đang dùng các băng đảng làm công cụ phục vụ các mục đích chính trị bằng cách cung cấp vũ khí, tài trợ và bảo vệ chúng khỏi bị bắt giữ”. Càng ngày, chúng càng trở nên độc lập và leo thang trong việc buôn bán thuốc phiện cũng như bắt cóc, trong đó có nhiều vụ là những trường hợp giết trẻ em một cách dã man. Tuy nhiên, vào năm 2006, MINUSTAH và các nhân viên gìn giữ hòa bình của Brazil đã bắt đầu một chiến dịch phản công ở những khu ổ chuột như Cité Solei khiến các đường phố ở Port-au-Prince trở nên an toàn hơn trong thời gian gần đây.

Vụ động đất có thể đã thay đổi trạng thái cân bằng quyền lực vào phút cuối khi nó làm sập hầu hết mọi tòa nhà trong thành phố. Giờ đây khi các nhu cầu thiết yếu như nước, lương thực và nhiên liệu trở nên cấp thiết, thì việc tuồn hàng cứu trợ ra chợ đen là điều có thể đoán trước được. Nếu cộng đồng quốc tế không nhúng tay vào thì rất có thể các băng đảng sẽ thao túng luật pháp trong tay. Ví dụ người dân Haiti đã từng chứng kiến bọn kẻ cướp đeo mặt nạ mang súng trường AK-47, cướp bóc khắp Port-au-Prince, “tuần tra” mọi đường phố và kiểm soát nhu yếu phẩm như gạo và xăng.

Các chuyên gia như Perito nói rằng tình hình sẽ phụ thuộc rất nhiều vào việc có bao nhiêu lãnh đạo chủ chốt của các băng tội phạm trốn được khỏi nhà tù trong vụ động đất này. Nếu con số đó không nhỏ, tiếng súng súng lẻ tẻ về đêm có thể sẽ vọng ra to hơn, thường xuyên hơn. Và thậm chí cả chuột cũng cần xin phép để chạy tới lui trong những khu đổ nát của Port-au-Prince.