Chủ động phòng vệ thương mại, bảo vệ chính mình

Gặp khó... vì bị động

Số vụ tranh chấp thương mại, dẫn đến khiếu kiện đang có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây, xét cả trên bình diện quốc tế và Việt Nam. Một thực tế đáng lo ngại là, số vụ doanh nghiệp Việt Nam bị đối thủ nước ngoài phát đơn kiện luôn nhiều hơn số vụ doanh nghiệp của ta kiện doanh nghiệp nước ngoài. Vấn đề này đẩy nhiều đơn vị vào tình thế bị động.

Theo các chuyên gia, nguyên nhân chủ yếu do không ít doanh nghiệp Việt Nam thiếu kinh nghiệm về quản lý, quản trị kinh tế nên không thể bao quát, làm chủ các tình huống phát sinh trên thương trường quốc tế. Nhiều đơn vị đến nay vẫn chưa có nguồn nhân sự chuyên nghiệp, trình độ cao và kỹ năng giải quyết tranh chấp thương mại với đối thủ quốc tế; cũng như chưa thành lập bộ phận chuyên biệt để đảm trách vấn đề pháp lý nói chung. Ngoài ra, tốn kém về tài chính và thời gian để tìm hiểu, thu thập thông tin, chứng cứ về vi phạm của doanh nghiệp nước ngoài không hề dễ dàng; nhất là rất mất thời gian. Sau đó, doanh nghiệp Việt Nam phải thuê tổ chức chuyên nghiệp để thực hiện việc khởi kiện của mình.

Đơn cử, giữa năm 2016, các doanh nghiệp Việt Nam đứng đơn đề nghị Bộ Công Thương điều tra về tôn màu nhập khẩu vào Việt Nam gây thiệt hại cho họ. Sau đó, các cơ quan chức năng đã vào cuộc, điều tra, củng cố hồ sơ, đối chiếu thông tin, tham vấn... Đến tháng 5 vừa qua, Bộ Công Thương quyết định và áp dụng biện pháp tự vệ dưới hình thức hạn ngạch.

Tính chung, đến nay doanh nghiệp nước ngoài đã thực hiện khoảng 100 vụ kiện phòng vệ thương mại đối với doanh nghiệp và sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam. Ngược lại, doanh nghiệp Việt Nam mới chỉ phát động 8 vụ kiện phòng vệ thương mại, trong đó có 5 vụ áp dụng biện pháp tự vệ là biện pháp đơn giản, dễ thực hiện. Như vậy, tình trạng doanh nghiệp Việt gặp khó và bị động trong việc tự bảo vệ mình rõ ràng là một câu chuyện rất đáng suy ngẫm.

Cần sự kết hợp, nỗ lực đồng bộ

Các chuyên gia nhận định, hoạt động giao thương toàn cầu càng sôi động thì càng dễ nảy sinh các tranh chấp thương mại, dẫn đến gia tăng số lượng doanh nghiệp ở nhiều quốc gia tiến hành các biện pháp phòng vệ thương mại để bảo vệ lợi ích của mình. Đó là cách thức và ứng xử dễ hiểu trong kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế. Vấn đề đặt ra là làm gì để cân bằng, làm chủ tình hình, bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp trong nước cũng như giảm thiểu sự thiệt hại không đáng có trong thời gian tới.

Theo Bộ Công Thương, trước thực tiễn trên, Bộ đang chủ động theo dõi, nâng cao mức cảnh giác trong việc cảnh báo khả năng xảy ra khiếu kiện; nhất là hỗ trợ, ủng hộ doanh nghiệp trong nước khi có sự tranh chấp. Nội dung này cũng sẽ được lưu ý, chủ động đề cập, tiến hành trong các hoạt động đối thoại, bàn thảo; đặc biệt là công tác đàm phán về quan hệ thương mại giữa Bộ với các đối tác quốc tế. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền sẽ được tăng cường với cấp độ và tần suất lớn hơn để thúc đẩy các doanh nghiệp tự tìm hiểu, đề ra phương án phù hợp nhằm đối phó với các vụ kiện, tranh chấp thương mại của doanh nghiệp nước ngoài. Ngoài ra, Sở Công Thương các địa phương cần nâng cao vai trò quản lý, sát cánh cùng doanh nghiệp nhằm phổ biến kiến thức, cung cấp thông tin và chủ động đề cập những nguy cơ có thể phát sinh tranh chấp để cảnh báo doanh nghiệp; bên cạnh việc tổ chức một số lớp tập huấn về nội dung liên quan.

Ông Mạc Quốc Anh, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Hà Nội cho rằng, về phần mình, mỗi đơn vị cần đổi mới tư duy theo hướng linh hoạt, cập nhật diễn biến đang thay đổi nhanh chóng trên thị trường thế giới; nhất là đối với các đơn vị trực tiếp sản xuất hàng tiêu dùng, cơ - kim khí, chế biến thủy sản - vốn có nhiều nguy cơ bị khiếu kiện. Doanh nghiệp cũng nên chủ động nghiên cứu phương án dự phòng để sẵn sàng đối diện, xử lý tình huống bị doanh nghiệp nước ngoài khiếu kiện.

Các chuyên gia cũng nhất trí với gợi ý là, khi có vấn đề có thể phát sinh nguy cơ gây tổn thất cho mình thì doanh nghiệp trong nước cần nhanh chóng tham vấn, cung cấp thông tin đến cơ quan quản lý, đề xuất hiệp hội ngành nghề phối hợp hành động; thậm chí sẵn sàng khởi kiện doanh nghiệp nước ngoài để bảo vệ mình cũng như các “đồng hương” nói chung...