Chọn hợp tác xã kiểu mới làm khâu đột phá

Đó là những nhận định tại cuộc đối thoại chính sách về HTX NN diễn ra ngày 10-4 do Chủ tịch Mặt trận tổ quốc Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân và Bộ trưởng Bộ NN và phát triển nông thôn Cao Đức Phát chủ trì.

Vai trò không thể thay thế của HTX NN

Ông Lê Thiết Cương, Chi Cục phát triển nông thôn Hà Nội cho rằng: Hà Nội có tới gần 1.000 HTX NN chiếm gần 10% số HTX NN cả nước. Mặc dù được sự hỗ trợ của Liên minh HTX TP, ngành nông nghiệp đã có hàng trăm HTX NN được củng cố và bước đầu hoạt động hiệu quả nhưng cũng mới chỉ có 8 HTX NN được chuyển đổi và hoạt động theo luật. Hiện nay việc đánh giá hiệu quả của HTX NN cần phải trên 2 tiêu chí doanh thu của HTX cũng như của các thành viên. Bản chất của các HTX NN lấy lợi ích của các thành viên làm tôn chỉ mục đích hoạt động. Nếu không có HTX NN đứng ra làm các dịch vụ công ích thì khó có một nền nông nghiệp ổn định như thời gian qua, ông Cương khẳng định. Còn ông Phan Quốc Ân HTX chăn nuôi Quý Hiền tỉnh Lào Cai cho hay: Xuất phát từ tình hình chăn nuôi nhỏ lẻ, nông dân chịu cảnh mua thức ăn chăn nuôi giá cao, giống mua trôi nổi, thuốc thú y lấy lại qua các đại lý… Mạnh ai người ấy làm lúc thời thuận lợi tất cả cùng xuống giống ồ ạt rồi rơi vào vòng luẩn quẩn được mùa rớt giá... Năm 2010, HTX ra đời với sự tự nguyện của các thành viên và tháo gỡ hết những khó khăn trên. HTX lấy lợi ích xã viên làm trung tâm để quy hoạch sản xuất, xây dựng quỹ rủi ro để hỗ trợ các hộ chăn nuôi không may bị dịch bệnh, hoặc lỗ do rớt giá… Thuê chuyên gia của các hàng thức ăn chăn nuôi đến dạy nghề ít nhất 2 lần/năm cho xã viên. Giáo án do các xã viên tập hợp lại những khó khăn, vướng mắc trong quá trình chăn nuôi gặp phải và yêu cầu chuyên gia trả lời… Đến nay các xã viên HTX đều có chuồng trại khang trang, biết cách chia sẻ và cùng hợp tác làm ăn hiệu quả. Sản phẩm HTX đánh bật sản phẩm chăn nuôi của Trung Quốc.

Tuy nhiên khu vực HTX NN hiện còn không ít khó khăn. Đến nay cả nước mới có 977 HTX NN hoạt động theo Luật 2012, chỉ chiếm 9,5% số HTX NN toàn quốc. Qua 10 năm khôi phục hoạt động HTX thì lực lượng quản lý HTX vẫn còn rất mỏng và yếu. Khu vực HTX cũ bị tê liệt, tan rã hoặc tự nguyện giải thể. Bộ máy quản lý nhà nước về kinh tế tập thể bị giải thể, không có cơ quan chuyên trách, hầu như không có bất cứ tổ chức nghiên cứu lý luận một cách cơ bản và mang tính hệ thống cũng như tổ chức đào tạo chính quy về kinh tế tập thể, HTX... Nhận thức về HTX còn rất mơ hồ. Trình độ quản lý và chuyên môn kỹ thuật rất hạn chế; 36,8% thành viên ban quản trị và chủ nhiệm HTX chưa được đào tạo chuyên môn, kỹ thuật. 65% chủ nhiệm HTX NN có trình độ văn hoá chỉ hết lớp 9 trong đó có 28% chỉ hết lớp 5...

Vốn cho HTX NN cũng là một vấn đề nóng bỏng, đại diện các HTX trên địa bàn cả nước tỏ ra bức xúc. Mặc dù đã có nghị định 41 về cho vay nông nghiệp nông thôn nhưng đến nay hầu như không có mấy HTX tiếp cận được, dẫn tới việc các xã viên HTX chăn nuôi thì mua thức ăn chịu, HTX trồng trọt thì mua phân bón chịu với giá cao của các đại lý, cửa hàng, chủ nhiệm HTX thuỷ sản sạch chất lượng cao Xuân Nẻo - Hải Dương, Phạm Văn Phục cho hay. Bà Đỗ Thị Liên HTX NN Hoa đào Sapa - Lào Cai cũng cho biết: HTX đã xây dựng được phương án sản xuất su su bao tử xuất khẩu nhưng do không tiếp cận được nguồn vốn đành "đắp chiếu" phương án sản xuất kinh doanh này từ 4 năm nay.

HTX kiểu mới - giải pháp đột phá

Để thúc đẩy khu vực HTX NN phát triển, theo Chủ tịch Mặt trận tổ quốc Việt Nam Nguyễn Thiện Nhân, thì các đơn vị cần nắm rõ các nguyên tắc của HTX kiểu mới và sự khác biệt với DN. Có như vậy mới đưa con tàu HTX NN phát triển. Quy luật phát triển của kinh tế hợp tác: không phủ định, không thay thế kinh tế hộ mà làm cho kinh tế hộ có sức cạnh tranh tốt hơn và thu nhập cao hơn trong điều kiện cạnh tranh toàn cầu. Tự giúp đỡ lẫn nhau; Tự chịu trách nhiệm; Tự quản lý. Mỗi xã viên có quyền biểu quyết như nhau. Xã viên vừa là chủ sở hữu HTX vừa là khách hàng mua (sử dụng) dịch vụ của HTX. Xã viên phải góp vốn để HTX tổ chức cung ứng các dịch vụ đầu vào, đầu ra cho xã viên, xã viên phải trả phí sử dụng dịch vụ… HTX kiểu mới sẽ tạo ra động lực kép, mạnh mẽ để tạo đột phá phát triển của nông nghiệp Việt Nam hiện nay, vì nó vừa duy trì sự quan tâm, nỗ lực, sáng tạo cao nhất của từng hộ nông dân, họ vẫn là người chủ đầy đủ hoạt động sản xuất nông nghiệp. Đồng thời các hộ nông dân được sự hỗ trợ rất hiệu quả của HTX nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, tiếp nhận tối đa các hỗ trợ của Nhà nước, phát huy mạnh mẽ các liên kết với doanh nghiệp và đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của hội nhập quốc tế về thương mại. HTX kiểu mới không những đem lại lợi ích lớn hơn nhiều cho người nông dân, mà còn đem lại lợi ích cho nhà nước - giảm chi phí và nâng cao hiệu quả của bộ máy nhà nước, lợi ích cho doanh nghiệp và ngân hàng - giảm chi phí, giảm rủi ro và lợi ích cho các nước nhập khẩu hàng hóa của Việt Nam.

Bộ trưởng Cao Đức Phát cho rằng, đã nhiều năm qua, Bộ NN& PTNT trăn trở, để tháo gỡ khó khăn cho khu vực HTX NN, đã có nhiều chính sách về HTX được hoạch định, nhưng để đi vào cuộc sống, trở thành động lực thúc đẩy khu vực này phát triển vẫn còn cần sửa đổi bổ sung nhiều. Hiện các địa phương giao quản lý nhà nước về HTX cho Sở Kế hoạch - Đầu tư nhưng các hoạt động hỗ trợ HTX thực sự lại nằm ở Liên minh HTX các tỉnh, thành phố. Bộ NN& PTNT kiến nghị Chính phủ cần sớm “trao quyền” cho liên minh HTX các tỉnh, thành phố trong lĩnh vực hỗ trợ - "bà đỡ" để triển khai các kế hoạch, chính sách của Đảng, nhà nước đối với khu vực kinh tế tập thể cho tổ chức này, từ đó làm nền tảng vững chắc vực dậy khu vực HTX NN, Bộ trưởng Cao Đức Phát khẳng định.

Bộ NN&PTNT đang khẩn trương hoàn thiện các thể chế cơ chế chính sách để tạo môi trường thuận lợi cho HTX phát triển như: Nghị định về HTX NN sửa đổi, Nghị định số 193/2013; ban hành quyết định về chính sách khuyến khích phát triển HTX, liên kết sản xuất gắn với tiêu thụ nông sản trong nông nghiệp... Đẩy mạnh tổ chức lại hoạt động của HTX NN theo Luật 2012 chậm nhất là cuối năm 2016. Thành lập mới các HTX theo hướng ưu tiên các HTX sản xuất chuyên ngành. Xây dựng và phát triển các mô hình liên kết giữa DN với HTX theo chuỗi giá trị gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ nông sản thông qua hợp đồng kinh tế...