Châu Âu: Sắp hết thời đi lại tự do?

Mới đây, trong cuộc vận động bầu cử lớn ngày 11-3, Tổng thống Pháp Nicolas Sarkozy đã dọa rút nước này ra khỏi khu vực Schengen nếu EU không đưa ra thêm các biện pháp nhằm ngăn dòng người nhập cư bất hợp pháp. Đây không phải lần đầu tiên Tổng thống N.Sarkozy đề cập tới vấn đề này. Cách đây chỉ một tuần, phát biểu trên truyền hình, Tổng thống Pháp cho rằng hiện đang có quá nhiều người nước ngoài ở Pháp và hệ thống giúp người nhập cư hòa nhập cộng đồng "đang vận hành ngày một tồi tệ". Thậm chí, nhà lãnh đạo 57 tuổi còn đưa ra cam kết, nếu tái đắc cử, ông sẽ giảm số lượng người nhập cư vào Pháp từ 180.000 người/năm xuống còn 100.000 người và hạn chế một số khoản trợ cấp xã hội cho nhóm này.

Lâu nay, giới phân tích chính trị vẫn cho rằng, đây là "con bài" được ông chủ điện Elysée khai thác nhằm thu hút bớt các cử tri theo xu hướng ủng hộ tư tưởng dân tộc bài ngoại của ứng cử viên phe cực hữu Jean-Marie Le Pen và tạo nên chuyển biến trước đối thủ đang dẫn đầu trong cuộc tranh cử Tổng thống là Francois Hollande của Đảng Xã hội. Tuy nhiên, trên thực tế, động thái của Paris chỉ như mồi lửa thổi bùng lên những căng thẳng vẫn âm ỉ trong lòng EU thời gian qua, nhất là kể từ thời điểm làn sóng cách mạng mang tên "Mùa xuân Arab" đổ bộ vào Châu Phi, kéo theo tình trạng rối loạn trên mọi mặt an ninh, chính trị, xã hội... Dòng người từ Lục địa đen bỏ đi tìm "miền đất hứa" ở các quốc gia Châu Âu ngày một gia tăng khiến cho nội bộ EU chia năm, xẻ bảy. Điển hình là cuộc tranh cãi nảy lửa giữa Italia và Pháp vào giữa năm ngoái.

Kể từ khi cơ chế tự do đi lại dành riêng cho hơn 400 triệu người ở 25 quốc gia Châu Âu ra đời vào năm 1995, do có vị trí gần nhất với Châu Phi, Italia đã trở thành "cửa khẩu" để những người vượt biên có thể nhập cư bất hợp pháp vào các nước Châu Âu. Sau khi bất ổn nổ ra tại khu vực Bắc Phi, theo thống kê, có tới hơn 25.000 người vượt biển sang các đảo ở miền Nam Italia. "Lực bất tòng tâm" trước sức ép của làn sóng nhập cư bất hợp pháp, Rome đã quyết định cấp thị thực Schengen 3 tháng cho những người này cùng với quyền di chuyển khắp Châu Âu, trong đó có Pháp - đích đến của phần đông những "vị khách không mời" từ bên kia bờ Địa Trung Hải.

Cùng với Pháp, nhiều quốc gia EU cũng dần cảm nhận được sự bất cập của hệ thống đi lại tự do không cần visa, không bị kiểm soát ở đường biên giới khi tỷ lệ tội phạm gia tăng đồng hành với tỷ lệ nhập cư. Hậu quả là có tới 15/25  thành viên Hiệp ước Schengen đã ủng hộ việc xem xét lại chính sách đi lại tự do trong Châu Âu. Đan Mạch đã đơn phương thiết lập vĩnh viễn các trạm kiểm soát biên giới nhằm giải quyết tình trạng tội phạm và nhập cư bất hợp pháp.

Điều đáng nói là, những thay đổi đối với bản hiệp định đã tồn tại suốt 17 năm qua đang có nguy cơ thổi bùng một cuộc tranh cãi ngoại giao lớn hơn trong EU, giữa một bên là Pháp, Italia, Áo, Đức, Hà Lan... và phía bên kia là các thành viên non trẻ ở Đông Âu. Cũng không quá khó để có thể nhận ra vì sao những "cây đại thụ" trong EU lại ủng hộ việc thắt chặt kiểm soát an ninh biên giới. Lẽ dĩ nhiên, không nước nào muốn vác thêm gánh nặng người nhập cư trong hoàn cảnh phải ra sức "thắt lưng buộc bụng" như hiện nay.

Nhiều năm qua, bên cạnh đồng euro - biểu tượng của EU, thì Hiệp định Tự do đi lại Schengen được coi là bản sắc của liên minh này. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới bùng phát năm 2008 cùng những biến động của thế giới trong thời gian gần đây đang khiến cho hai "niềm tự hào" của cựu lục địa lung lay đáng kể.