Bảo đảm tính khả thi, hiệu quả của các dự án đường vành đai

Dự phiên thảo luận, đại biểu thành phố Hà Nội có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND thành phố Chu Ngọc Anh; Phó Chủ tịch UBND thành phố Dương Đức Tuấn; đại biểu thành phố Hồ Chí Minh có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND thành phố Phan Văn Mãi; cùng đại diện lãnh đạo các tỉnh có dự án Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội và dự án Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh đi qua.

Phù hợp chiến lược phát triển kinh tế - xã hội

Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi các dự án của Chính phủ cho biết, dự án Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội và dự án Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh nhằm cụ thể hóa Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030 đã được Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng thông qua và phù hợp với Nghị quyết số 29/2021/QH15 ngày 28-7-2021 của Quốc hội về kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025, trong đó, yêu cầu “khẩn trương chuẩn bị đầu tư, sớm khởi công và cơ bản hoàn thành các dự án đường Vành đai 3, 4 của khu vực động lực Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh”.

Các dự án được lập cơ bản phù hợp với chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội đã được Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng thông qua; Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 và phù hợp với quy hoạch của các ngành, các địa phương có liên quan.

Dự án đường Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội có tổng chiều dài khoảng 112,8km (gồm 103,1km đường Vành đai 4 và 9,7km tuyến nối theo hướng cao tốc Nội Bài - Hạ Long), qua địa phận: Thành phố Hà Nội (dài 58,2km), tỉnh Hưng Yên (dài 19,3km), tỉnh Bắc Ninh (dài 25,6km và tuyến nối 9,7km).

Dự án đường Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội có hình thức đầu tư công kết hợp đầu tư phương thức PPP, được chia thành 7 dự án thành phần; tách riêng phần giải phóng mặt bằng và phần xây dựng đường song hành để triển khai độc lập theo địa giới hành chính giữa các địa phương, thực hiện theo hình thức đầu tư công; riêng dự án thành phần 3 (đầu tư theo phương thức PPP) hệ thống đường cao tốc toàn tuyến và tuyến nối 9,7km do UBND thành phố Hà Nội là cơ quan có thẩm quyền.

Sơ bộ tổng mức đầu tư giai đoạn phân kỳ đầu tư (giai đoạn 1) khoảng 85.813 tỷ đồng, sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước và vốn BOT của nhà đầu tư để thực hiện dự án. Phần ngân sách trung ương là 28.200 tỷ đồng; ngân sách địa phương 28.203 tỷ đồng; vốn BOT là 29.410 tỷ đồng.

Đối với dự án Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh, tổng chiều dài tuyến là 76,34km (bao gồm đoạn qua thành phố Hồ Chí Minh dài 47,51km; qua tỉnh Đồng Nai dài 11,26km; qua tỉnh Bình Dương dài 10,76km; qua tỉnh Long An dài 6,81km). Dự án đường Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh được chia thành các dự án thành phần vận hành độc lập, thực hiện theo hình thức đầu tư công. Dự án được chia thành 8 dự án thành phần; tách riêng phần giải phóng mặt bằng và phần xây dựng triển khai độc lập theo địa giới hành chính giữa các địa phương, thực hiện theo hình thức đầu tư công.

Sơ bộ tổng mức đầu tư giai đoạn phân kỳ đầu tư (giai đoạn 1) khoảng 75.378 tỷ đồng, sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước để thực hiện đầu tư, bao gồm ngân sách trung ương là 38.741 tỷ đồng, ngân sách địa phương là 36.637 tỷ đồng. Cơ bản hoàn thành dự án vào năm 2025.

Phân chia các dự án thành phần phù hợp

Trình bày báo cáo thẩm tra, đối với dự án đường Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho rằng, việc thực hiện thu hồi, bồi thường, tái định cư dự trữ quỹ đất cho tuyến đường sắt trong khi tuyến đường sắt này không thuộc phạm vi đầu tư của dự án là chưa hợp lý. 

Chính phủ đề xuất sử dụng 9.860 tỷ đồng ngân sách trung ương để thu hồi, bồi thường, tái định cư cho các tuyến đường song hành (đường đô thị). Tuy nhiên, việc sử dụng ngân sách trung ương để bố trí chi cho nhiệm vụ, dự án thuộc nhiệm vụ chi đầu tư của địa phương là chưa phù hợp với quy định pháp luật.

“Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị phân chia các dự án thành phần phải phù hợp với quy định của Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư”, đồng chí Vũ Hồng Thanh nói.

Về dự án đường Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhận định, dự án sau khi hoàn thành đưa vào khai thác sử dụng sẽ tổ chức thu phí để thu hồi vốn đầu tư dự án cho ngân sách trung ương và ngân sách địa phương tương ứng theo tỷ lệ góp vốn đầu tư. Tuy nhiên, với cách phân chia 8 dự án thành phần, sẽ không thể xác định được chi phí đầu tư để làm rõ được phương án thu hồi vốn đầu tư hoàn trả ngân sách các cấp của đường Vành đai 3.

“Đề nghị tập trung bố trí vốn ngân sách trung ương cho đường Vành đai 3 và bố trí vốn ngân sách địa phương cho các đường song hành để phù hợp với nhiệm vụ chi của các cấp theo Luật Ngân sách nhà nước”, đồng chí Vũ Hồng Thanh nói.

Thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị nghiên cứu phân chia dự án thành các dự án thành phần được phân theo địa giới hành chính của từng địa phương. Để xác định được chi phí đầu tư của từng dự án thành phần, cần làm rõ nhiệm vụ chi ngân sách của các cấp và phương án thu hồi vốn đầu tư hoàn trả vào ngân sách trung ương, ngân sách địa phương.

Chuẩn bị kỹ lưỡng chủ trương đầu tư các dự án

Thảo luận về vấn đề này, Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội Nguyễn Phú Cường nhất trí với sự cần thiết đầu tư dự án Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội và dự án Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh, các dự án sẽ mang lại hiệu quả lớn cho Thủ đô Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh và các địa phương lân cận.

Tuy nhiên, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội đề nghị xem xét hai đường song hành hai bên của hai dự án đường vành đai này bởi theo Quy hoạch mạng lưới đường bộ thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, các đường vành đai này không bao gồm các đường song hành. Bên cạnh đó, về nguồn vốn, không cho phép Chính phủ phát hành trái phiếu để địa phương vay lại, do đó, các địa phương cần xem xét lại việc cân đối nguồn vốn.

Phát biểu chỉ đạo, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị, căn cứ thông báo của Bộ Chính trị và ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, cơ quan thẩm tra, Chính phủ nghiên cứu tiếp thu tối đa và thỏa đáng những vấn đề trong chủ trương đầu tư dự án Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội và dự án Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh. Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu, cần chuẩn bị kỹ lưỡng chủ trương đầu tư các dự án, tính toán nguồn vốn bảo đảm tuân thủ khung chính sách đã đề ra trong 5 năm; cân đối nguồn lực vừa tập trung, trọng điểm, vừa toàn diện và quan trọng nhất là bảo đảm tính khả thi và hiệu quả.

Phát biểu làm rõ một số vấn đề, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Chu Ngọc Anh cho biết, về sự cấp thiết của dự án Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội, thành phố đã phối hợp với tỉnh Bắc Ninh và tỉnh Hưng Yên rà soát, cân đối, bố trí các nguồn vốn đầu tư toàn bộ các công trình hạ tầng giao thông công cộng giai đoạn 2021-2025.

“HĐND thành phố Hà Nội đã ban hành 2 nghị quyết xác định phần vốn bố trí khoảng 36 nghìn tỷ đồng để đầu tư, hình thành và thông tuyến toàn bộ các tuyến đường vành đai. Trong đó, khoảng 19 nghìn tỷ đồng để thực hiện dự án Vành đai 4 Vùng Thủ đô (chiếm 89% tổng số vốn ngân sách thành phố đầu tư cho dự án) và khoảng 17 nghìn tỷ đồng bố trí hoàn thành các tuyến đường vành đai còn lại”, Chủ tịch UBND thành phố nói.

Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội cho rằng, phương án phân chia thành 7 dự án thành phần bao gồm dự án sử dụng toàn bộ vốn nhà nước theo đúng Luật Đầu tư công và dự án thành phần sử dụng vốn BOT theo phương thức đầu tư PPP sẽ bảo đảm tốc độ, hiệu quả của dự án, thể hiện tính toàn diện của dự án tổng thể. Đối với đường song hành, đồng chí Chu Ngọc Anh cho biết, sẽ được đầu tư phân kỳ theo nhu cầu vận tải, ngân sách địa phương chủ động thực hiện. Đường song hành sẽ thực sự là công cụ hữu hiệu để khai thác quỹ đất hai bên đường Vành đai 4, tạo nguồn lực phát triển.

Chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh Phan Văn Mãi cho biết, dự án Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh có điều kiện thuận lợi bởi được bố trí nguồn vốn đầu tư công. “Ban đầu, nghiên cứu đề xuất địa phương giải phóng mặt bằng, trung ương đầu tư xây lắp. Tuy nhiên, sau khi cân đối lại 4 địa phương có điều kiện thu ngân sách nên đề xuất mức đầu tư ngân sách địa phương 50%, Trung ương 50%”, Chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh nói.

Đối với đường song hành Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh, Chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh cho biết, giai đoạn 1 chỉ bố trí ở khu vực dân cư hiện hữu, có nhu cầu kết nối phục vụ lưu thông. “Vì đây là đường cao tốc đô thị nên việc có đường song hành rất quan trọng”, đồng chí Phan Văn Mãi nói.

Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Nguyễn Văn Thể đã tiếp thu toàn bộ ý kiến. Chính phủ sẽ thực hiện báo cáo giải trình đầy đủ trong tháng 5-2022 để giải đáp các ý kiến của đại biểu Quốc hội, đồng thời, làm rõ trách nhiệm của Chính phủ trong việc thực hiện nghị quyết của Quốc hội về chủ trương đầu tư dự án Vành đai 4 Vùng Thủ đô Hà Nội; dự án Vành đai 3 thành phố Hồ Chí Minh.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị Chính phủ khẩn trương hoàn chỉnh các hồ sơ dự án báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét các điều kiện trước khi trình Quốc hội.

* Cùng ngày, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã xem xét, quyết định việc thành lập thị trấn Phương Sơn thuộc huyện Lục Nam và thành lập thị trấn Bắc Lý thuộc huyện Hiệp Hòa (tỉnh Bắc Giang).